මෙහි පලවන්නේ ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවියේ 2023 ජුලි 23 දින ඉංග්‍රීසියෙන් පලවූ This week in history: July 24-30 යන ඉතිහාසය පිලිබඳ විශේෂාංග තීරුවේ සිංහල පරිවර්තනය යි. පරිවර්තනය මිගාර මල්වත්ත විසිනි.
මීට වසර 25 කට පෙර, වසර 50 කට පෙර, වසර 75 කට පෙර සහ වසර 100 කට පෙර මෙම සතිය තුළ සිදු වූ වැදගත් ඓතිහාසික සිදුවීම් මෙම තීරුවේ පල කෙරේ.
වසර 25 කට පෙර: UAW GM හි කොන්දේසි මත ෆ්ලින්ට් වර්ජනය අවසන් කරයි
1998 ජූලි 29 දින, උතුරු ඇමරිකාවේ බොහෝ ජෙනරාල් මෝටර්ස් ( GM )නිෂ්පාදන වසා දැමූ මිචිගන් ජනපදයේ ෆ්ලින්ට් නගරයෙහි හි කම්හල් දෙකක ප්‍රාදේශීය වැඩ වර්ජනයෙන් දින 54කට පසුව, යුනයිටඩ් ඔටෝවර්කර්ස් නායකත්වය, ආයතනික ප්‍රමාණය අඩු කිරීමට එරෙහිව ක්‍රියාකාරී සටන වැලැක්වීම සඳහා, සමාගමේ ප්‍රධාන ඉල්ලීම් සියල්ල පිළිගෙන , ගිවිසුමකට අත්සන් තැබීය. එය 1970 ජාතික වැඩ වර්ජනයෙන් පසු ජෙනරාල් මෝටර්ස් හි දීර්ඝතම වසා දැමීම මෙය විය.
වර්ජනයේ කේන්ද්‍රීය ඉලක්කය වූයේ රැකියා ආරක්ෂා කිරීමේ සටනයි. 1970 ගනන්වල සිට ෆ්ලින්ට් ප්‍රදේශයේ රැකියා 50,000කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් අහිමි කිරීමට ඒ වන විටත් තුඩු දී තිබූ, නිර්දය ලෙස රැකියා කප්පාදුවට සහ අඩු වැටුප් සහිත කලාපවලට රැකියා ගෙන යාමට එරෙහිව කම්කරුවෝ වැඩ වර්ජනයට ගියහ.
ජෙනරාල් මෝටර්ස්විසින් රැකියාවලට එල්ල කරන ප්‍රහාරයට සහ ලාභ ශ්‍රමය ලුහුබැඳීමට එරෙහිව ස්ථාවරයක් ගැනීමේදී කම්කරුවන් සමස්ත මෝටර් රථ කර්මාන්තයට සහ එහි ප්‍රධාන වෝල් වීදියේ ආයෝජකයින්ට එරෙහිව ගැටුමකට තල්ලු විය. රැකියා සුරක්ෂිතභාවයට වල කැපීමට, රැකියා විරහිත කම්කරුවන්ගේ සංචිතයක් ගොඩනැගීමට සහ සේවා නියුක්ත කම්කරුවන්ගේ වැටුප් මට්ටම් සහ සේවා කොන්දේසි පවත්වා ගැනීමට දරන ප්‍රයත්නයන් යටපත් කිරීමට පෙර දශක දෙක තුළ රැකියා කප්පාදුව භාවිතා කර ඇත. බිග් ත්‍රී ඔටෝසමාගම්වල සහ සමස්තයක් ලෙස සංගත ඇමරිකාවේ ලාභ උත්පාතයේ සහ කොටස් හු වමාරුවේ කොටස් වටිනාකම් විස්මිත ලෙස ඉහළ යාමේ හදවත වූයේ මෙයයි.
වැඩ වර්ජනය පුපුරා යාමේ මධ්‍යස්ථානය වූයේ ෆ්ලින්ට් මෙටල් වන අතර එහිදී ජෙනරාල් මෝටර්ස් විසින් වැඩ නීතිවල සහ ඵලදායිතා මට්ටම්වල සැලකිය යුතු වෙනස්කම් ඉල්ලා සිටියේය. යූඒඩබ්ලිව් විසින් අත්සන් කරන ලද ගිවිසුම මගින් ඵලදායිතාවයේ සියයට 15ක වැඩිවීමක් බලාත්මක කිරීම සඳහා නව කම්කරු කළමනාකරණ ව්‍යුහයන් ස්ථාපිත කරන ලදී.
රැකියා කප්පාදුව සහ අතිකාල දීමනා අහිමි වීම, ශ්‍රම පිරිවැය ඩොලර් මිලියන 45කින් අඩු කළේය, හරියටම ජෙනරල් මෝටර්ස් ඉතුරුම් අපේක්ෂා කළේය. කම්කරුවන් වෙත ලබා දුන් කොන්ත්‍රාත්තුවේ සාරාංශයේ, යූඒඩබ්ලිව් ප්‍රකාශ කළේ, “ක්‍රේඩ්ල් මෙහෙයුම්වල වර්තමාන තත්ත්වය පිළිබඳව ආක්‍රමණශීලී ලෙස කටයුතු කිරීමේ සහ අනාගතයේ තරඟකාරී අභියෝගවලට අනුගත වීමේ අවශ්‍යතාවය දෙපාර්ශවයම හඳුනා ගන්නා” බවයි
යූඒඩබ්ලිව් නිලධරය ක්‍රියාකාරී කම්කරුවන් අතර නොසන්සුන්තාවයේ සහ සටන්කාමීත්වයේ වැඩෙන සලකුනු ගැන සැලකිලිමත් විය. ඔහියෝහි කම්කරුවන් වර්ජන කරන ලද ෆ්ලින්ට් කම්හලෙන් මාරු කරන ලද ඩයි භාවිතා කරනවාට වඩා වර්ජනයට යන බවට තර්ජනය කළ විට, යූඒඩබ්ලිව් ජාත්‍යන්තරය ඉක්මනින් ඔවුන්ට දිගටම වැඩ කරන ලෙස නියෝග කළේය. ජෙනරල් මෝටර්ස් එහි අක්‍රිය වූ කම්හල් කිහිපයක් නැවත විවෘත කළ විට, මිචිගන් සහ කෙන්ටකි හි යූඒඩබ්ලිව් කම්කරුවන් බාහිර සැපයුම්කරුවන් විසින් නිෂ්පාදනය කරන ලද කොටස්හැසිරවීම ප්‍රතික්ෂේප කළහ. ඉන්පසු, ටෙනසිහි සැටර්න් බලාගාරය ඇතුළු ඡන්ද මාලාවක් මගින් වැඩ වර්ජන අවසරය ඉල්ලා සිටියේය.
යූඒඩබ්ලිව් නිලධරය ආරම්භයේ සිටම ජෙනරල් මෝටර්ස්හි වැඩවර්ජනය භාවිතා කිරීමට උත්සාහ කළේකම්කරු පංතියේ ස්වාධීනත්වය ආරක්ෂා කිරීමට නොව, සමාගම සම්බන්ධයෙන් තමන්ගේම ස්ථාවරය ඉහළ නැංවීමට ය. ජෙනරල් මෝටර්ස් තව තවත් රැකියා විනාශ කිරීමට අධිෂ්ඨාන කරගෙන සිටින විට, යූඒඩබ්ලිව් නිලධරය, කළමනාකාරීත්ව ඉල්ලීම්වලට එරෙහිව ශ්‍රම බලකායේ විරුද්ධත්වය මැඩපැවැත්වීමේදී සමාගමට තම වටිනාකම ඔප්පු කරමින්, සියල්ලටත් වඩා තමන්ගේම වරප්‍රසාද ආරක්ෂා කර ගැනීමට උත්සාහ කරමින් සිටියේය.
වසර 50 කට පෙර: ඩලස්පොලිසිය විසින් දොළොස්හැවිරිදි සැන්ටොස්රොඩ්‍රිගූස්ඝාතනය කරයි.
1973 ජූලි 24 වන දින ඩලාස්පොලිස්දෙපාර්තමේන්තුවේ නිලධාරීන් වන ඩැරල් ලී කේන් සහ රෝයි ආර්. ආර්නෝල්ඩ් විසින් 12 හැවිරිදි පිරිමි ළමයෙකු වූ සැන්ටොස්රොඩ්‍රිගූස් අත්අඩංගුවට ගෙන පසුව වෙඩි තබා ඝාතනය කළහ. පොලිස්මෝටර් රථයක් තුළ මාංචු දමා සිටියදී රොඩ්‍රිගූස්හිසට වෙඩි තබා තිබුණි.
ඉන්ධන පිරවුම්හලක විකුණුම් යන්ත්‍රයක් කඩා ඩොලර් අටක් කොල්ලකා ඇති බවට හිමිදිරි පාන්දර වාර්තාවක් ලැබීමෙන් පසු, කේන් සහ ආර්නෝල්ඩ් 84 හැවිරිදි කාලෝස්මිනෙස්ගේ නිවසට ගියහ. මිනෙස් , සැන්ටොස්සහ ඔහුගේ සහෝදරයා 13 හැවිරිදි ඩේවිඩ් රොඩ්‍රිගූස්ගේ භාරකරු විය.
1971 දී මිනීමැරුම් චෝදනාවක් මත ඔවුන්ගේ මව අත්අඩංගුවට ගත් බැවින් පොලිසිය රොඩ්‍රිගූස්පිරිමි ළමයින් ගැන දැන තිබුණි. සම්පූර්ණයෙන් , පස්දෙනෙකු වූ රොඩ්‍රිගූස් සහෝදර සහෝදරියන් උසාවිය විසින් දෙකඩ කරන ලද අතර බාල තිදෙනා රොඩ්‍රිගෑස් භාරකාරත්වයට පත් කරන ලදී. මිනෙස් වැඩිමහල් පිරිමි ළමයින් දෙදෙනා රැගෙන යාමට ඉදිරිපත් වූ පවුලේ මිතුරෙකු විය.
ළමා සැන්ටොස්අවිවාදයෙන්ම විශාල දුෂ්කරතා සමඟ කටයුතු කළ අතර මීට පෙර සාප්පු සොරකම් කිරීම සහ පාසල මඟ හැරීම වැනි සුළු වැරදි සම්බන්ධයෙන් පොලිසිය සමඟ දඹර කොට තිබුණි. එහෙත් ඔහුගේ ගුරුවරුන් ඔහු ආචාරසමිපන්න අයෙක් ලෙස විස්තර කළ අතර වාර්තාකරුවන්ට පැවසුවේ ඔහු ශාස්ත්‍රීය සංගීතයට ඇල්මක් ඇති කර ගැනීමට පටන් ගෙන ඇති බවයි.
තනිකරම අගතිය මත ක්‍රියා කරමින් මෙම සොරකමට සම්බන්ධ කිසිදු සාක්ෂියක් නොමැතිව, කේන් සහ ආර්නෝල්ඩ් මිනෙස්ගේ නිවසට ගොස්පිරිමි ළමයින් ඇඳෙන් ඇද දමා ඔවුන්ට ඇඳුම් ඇඳීමට හෝසපත්තු ඇඳීමට ඉඩ නොදී ඔවුන්ගේ පොලිස්මෝටර් රථයට තල්ලු කළහ. අත්අඩංගුවට ගැනීම සඳහා වරෙන්තුවක් නොතිබුණි. නිලධාරීන් කියා සිටියේ මින්ස්ඔවුන්ට නිවසට ඇතුළු වීමට අවසර දුන් නමුත් මෙම වයෝවෘද්ධ පුද්ගලයා ඉංග්‍රීසි ටිකක් කතා කළ අතර නිලධාරීන් ස්පාඤ්ඤ භාෂාව කතා නොකළ බවයි.
පිරිමි ළමුන් මාංචු දමා , කොල්ලකෑම සිදු වූ ඉන්ධන පිරවුම්හල අසල හිස්ඉඩමකට ඔවුන්ව රැගෙන ගිය පොලිසිය ඔවුන්ව බිය ගන්වා පාපොච්චාරණයක් කිරීමට උත්සාහ කරමින් ප්‍රශ්න කිරීම ආරම්භ කළේය. පිරිමි ළමුන් දෙදෙනා තරයේ කියා සිටියේ තමන් සොරකම නොකළ බවත් ඒ ගැන කිසිම දැනුමක් නැති බවත්ය.
සෑහීමකට පත් නොවූ කේන් මාංචු දැමූ සැන්ටොස්මෝටර් රථයේ මගී අසුනේ තැබූ අතර ආර්නෝල්ඩ් , ඩේවිඩ් සමඟ පසුපසට ගියේය. කේන් “රුසියානු රූලට්” ක්‍රීඩාවෙන් සැන්ටොස්ට වධ හිංසා කිරීමට පටන් ගත්තේ ඔහු විකුණුම් යන්ත්‍ර සොරකම ගැන පාපොච්චාරණය කරන ලෙස ඉල්ලා සිටිමිනි
ඔහුගේ රිවෝල්වරයේ එක් වටයක් සමඟ ඔහු සැන්ටොස්ගේ හිසට තුවක්කුව පෙන්වා අපරාධය පාපොච්චාරණය කරන ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. සැන්ටොස්ඔහුගේ නිර්දෝෂීභාවය ගැන අවධාරනය කළ විට, කේන් කොකා ඇද්දේය. ඉන්පසු ඔහු නැවත නැවතත් එම ක්‍රියාවලියම සිදු කරමින් , සැන්ටොස්ගේ හිසට වෙඩි තබා ඔහුව මරා දැමීය.
ඝාතනය පිළිබඳ පුවත පැතිරීමෙන් පසුව, රොඩ්‍රිගූස්ජීවත් වූ කුඩා මෙක්සිකෝඅසල්වැසි ප්‍රදේශයේ ජීවත් වූ මෙක්සිකානු-ඇමරිකානුවන් විසින් ඩලස්හි විශාල විරෝධතා සංවිධානය කරන ලදී. අනාරක්ෂිත මෙම පිරිමි ළමයා ඝාතනය කිරීම සම්බන්ධයෙන් යුක්තිය ඉල්ලා සැන්ටෝස්ගේ අවමංගල්‍යයට 600 කට අධික පිරිසක් සහභාගී වූහ.
ඝාතනයේ දරුණු ස්වභාවය නිසා ඩලස්පොලිස්දෙපාර්තමේන්තුවට කේන්ට එරෙහිව මිනීමැරුම් චෝදනා ඉදිරිපත් කිරීමට සිදුවිය. 1973 නොවැම්බරයේදී ඔහු නඩු විභාගයකට ගිය අතර වරදකරු විය. කෙසේවෙතත්, විනිසුරුවරයා නියෝග කළේහැකි අවම සිර දඬුවමක් වන වසර පහක සිර දඬුවමකි.
වසර දෙකහමාරක් පමණක් සිරගත වීමෙන් පසු කේන් නිදහස්විය. කේන් වධ හිංසා පමුණුවා පසුව සැන්ටොස්ඝාතනය කරන ආකාරය වාඩි වී බලා සිටි ආර්නෝල්ඩ්ට කිසි විටෙකත් අපරාධයක් සම්බන්ධයෙන් චෝදනා එල්ල නොවීය.
වසර 75 කට පෙර: ප්‍රගතිශීලී පක්ෂය හෙන්රි වොලස්එක්සත් ජනපද ජනාධිපති අපේක්ෂකයා ලෙස නම් කරයි
1948 ජුලි 24 වෙනිදා, මෑතකදී පිහිටුවන ලද ප්‍රගතිශීලී පක්ෂයේ ජාතික සම්මේලනය එම වසරේ එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරනය සඳහා එහි අපේක්ෂකයා ලෙස හිටපු උප ජනාධිපති සහ කෘෂි ව්‍යාපාර විධායකයෙකු වන හෙන්රි වොලස්නම් කරන ලදී. ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයේ සෙනෙට් සභිකයෙකු මෙන්ම ව්‍යාපාරිකයෙකු ද වන ග්ලෙන් එච්. ටේලර් ඔහුගේ සහකරු ලෙස තෝරා ගන්නා ලදී.
ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයෙන් වොලස්පලවා හැරීමේ බලපෑමෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ප්‍රගතිශීලී පක්ෂය පෙර මාස කිහිපය තුළ මතුවී තිබුණි. මෙම චිරාගත ලෝවාදේශපාලනඥයා ෆ්‍රෑන්ක්ලින් රූස්වෙල්ට් යටතේ ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයේ උප සභාපති ලෙස 1941 සිට 1945 මුල් භාගය දක්වා, දෙවන ලෝක යුද්ධයට එක්සත් ජනපදය සම්බන්ධ වූ කාල පරිච්ජේදයෙන් වැඩි කාලයක් සේවය කර ඇත. ඔහු ඇමරිකානු අධිරාජ්‍යවාදය සහ සෝවියට් සංගමයේ ස්ටැලින්වාදී නිලධරය අතර තථ්‍ය සන්ධානය සඳහා ප්‍රධාන වාහකයෙකු විය.
වෘත්තීය සමිති නිලධරය සහ එක්සත් ජනපද ස්ටැලින්වාදී කොමියුනිස්ට් පක්ෂය ය විසින් ගැටුම පුරා බලාත්මක කරන ලද වර්ජන තහනම් ඇතුලුව, වොලස්ගේ වාම-ගෝෂාබද්ද දේශප්‍රේමී වාචාලකම, කම්කරු පන්තිය යුද්ධයට යටත් කිරීමේ යාන්ත්‍රණයක් ලෙස සේවය කර ඇත.
1944 මැතිවරනයේදී වොලස්උප ජනාධිපති අපේක්ෂකයා ලෙස නෙරපා හැරීම, මිසූරි හි කොමියුනිස්ට් විරෝධී සෙනෙට් සභික හැරී එස්. ටෲමන්ට පක්ෂව, එක්සත් ජනපද විදේශ ප්‍රතිපත්තියේ වර්ධනය වෙමින් පවතින මාරුවක ආරම්භක දර්ශකයක් විය. 1945 අප්‍රේල් 12 වන දින රූස්වෙල්ට්ගේ මරණයෙන් පසු ජනාධිපති බවට පත් වූ ටෲමන් සමඟ විශාල ප්‍රහාරයකට සම්බන්ධ වූ වොලස් 1946 සැප්තැම්බර් වන තෙක් වාණිජ ලේකම් තනතුර දැරීය.“ලතින් ඇමරිකාවේ, බටහිර යුරෝපයේ සහ එක්සත් ජනපදයේ දේශපාලන කටයුතුවලදී රුසියාවට වඩා නැගෙනහිර යුරෝපයේ දේශපාලන කටයුතුවලදී අපට තවත් ව්‍යාපාරයක් නොමැති බව [අපි] පිළිගත යුතුයි” යනුවෙන් වොලස්විසින් කරන ලද දේශනයක දී ප්‍රකාශ කර තිබුණි.
යුද්ධය පැවති සමයේ එක්සත් ජනපද අධිරාජ්‍යවාදී විදේශ පිලිවෙතට සහ ස්ටැලින්වාදී නිලධරය සමග සන්ධානයට අදාළ වන එම ස්ථාවරය,ඇමරිකානු ධනවාදයේ නොගැලපෙන ගෝලීය ආධිපත්‍යය ස්ථාපිත කිරීම අරමුනු කරගත් සෝවියට් සංගමයට එරෙහිව සීතල යුද්ධයක් දියත් කිරීමට ටෲමන් පරිපාලනයේ සැලසුම් කපා හැරියේය. යුද්ධය අතරතුර එක්සත් ජනපද අධිරාජ්‍යවාදී විදේශ ප්‍රතිපත්තියට සහ ස්ටැලින්වාදී නිලධරය සමඟ සන්ධානයට අදාළ වන එම රේඛාව, ඇමරිකානු ධනවාදයේ නොගැලපෙන ගෝලීය ආධිපත්‍යය ස්ථාපිත කිරීම අරමුනු කරගත් සෝවියට් සංගමයට එරෙහිව සීතල යුද්ධයක් දියත් කිරීමේ ටෲමන් පරිපාලනයේ සැලසුම් කපා හැරියේය.
වොලස්පරිපාලනයෙන් නෙරපා හැරීමෙන් පසු ගත වූ මාස සහ වසර වලදී, ඔහු සෝවියට් නිලධරය සමඟ පැරණි සහයෝගීතාවයේ මෙන්ම සීමිත දේශීය සමාජ සහනවලට නැවත පැමිණීම ඵලදායී ලෙස ඉල්ලා සිටිමින් දේශපාලන ක්‍රියාකාරකම් දිගටම කරගෙන ගියේය. ඔහුගේ අවසාන දේශපාලන වාහනය වන ප්‍රගතිශීලී පක්ෂය, විවිධ ස්ටැලින්වාදී සහ හිටපු ස්ටැලින්වාදී බලවේගවල සහය මෙන්ම වෘත්තීය සමිති නිලධරයේ සුළු කොටස්වලින් වඩාත් උණුසුම් සහයෝගය දිනාගෙන තිබුණි . ප්‍රගතිශීලී පක්ෂය සීතල යුද්ධයට සහ පරමාණු බෝම්බයේ වර්ධනයට විරුද්ධ වූ අතර සෝවියට් සංගමය සමග “සාමකාමී සහජීවනයක්” ඉල්ලා සිටියේය.
වොලස්ට කතා කළ බොහෝස්ථානවල විශාල ප්‍රේක්ෂක පිරිසක් ද ඇතුළත් වූ අතර, ඔහුට ලැබුණු එම සහයෝගයේ දේශපාලන වැදගත්කම එවකට ඇමරිකානු ට්‍රොට්ස්කිවාදී සංවිධානය වූ සමාජවාදී කම්කරු පක්ෂය (එස්ඩබ්ලිව්පී) විසින් පෙන්වා දුනි. ඔහු නියෝජනය කළේ කොමියුනිස්ට් විරෝධී හා අධිරාජ්‍යවාදයට එරෙහි ජනගහනයේ විරෝධයයි. එහෙත් එස්ඩබ්ලිව්පී අවධාරනය කලේ, ද්වි-පක්ෂ පද්ධතියට අභියෝග කරන වොලස්ගේ ප්‍රකාශයේ අත්‍යවශ්‍යයෙන්ම වංචනික ස්වභාවයයි. ඔහුගේ උද්ඝෝෂනය සමාජ නැගිටීමේ අන්තරායන් පිලිබඳ පාලක ප්‍රභූවට අනතුරු ඇඟවීමක් සහ සීමිත බැරෑරුම් නොවන ප්‍රතිසංස්කරනවාදයක් සඳහා කරන ආයාචනයක් විය.
ප්‍රගතිශීලී පක්ෂයේ සම්මේලනයෙන් පසු දින, ටෲමන් සන්නද්ධ හමුදාවන්හි වාර්ගික වෙනස්කම්වලට එරෙහිව විධායක නියෝගයක් ප්‍රකාශයට පත් කළේය. ඉන් දිනකට පසු, ඔහු කොන්ග්‍රසයේ විශේෂ සැසිවාරයකට දේශනයක් පැවැත්වීය, අනෙකුත් සිවිල් අයිතිවාසිකම් ප්‍රශ්න විසඳීමට සහ වැඩ කරන ජනතාව මුහුන දෙන ජීවන වියදම් දුෂ්කරතා මැඩලීමට කඩිනම් පියවර ගන්නා ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. සෝවියට් සංගමයට එරෙහි ආක්‍රමනකාරී බෙර වාදනයක් මධ්‍යයේ සන්නද්ධ හමුදාවන්ගේ සහ පරිපාලනයේ ප්‍රතිරූපය නවීකරණය කිරීමත් සමඟ, මෙම පියවරයන් මගින් වොලස්ගේ ව්‍යාපාරය කෙරෙහි යම් තරමක බියක් පෙන්නුම් කළේය.
එම මාසයේම, ටෲමන් පරිපාලනය, ආන්ඩුව ප්‍රචණ්ඩ ලෙස පෙරලා දැමීම සඳහා සූදානම් කිරීමේ චෝදනාව මත ස්මිත් පනත යටතේ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ නායකයින්ට චෝදනා කළේය. ස්ටැලින්වාදී නායකයන් ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයේ සහචරයින් වූයේ මීට වසර කිහිපයකට පෙර ය.
වසර 100කට පෙර: අධිරාජ්‍යවාදී බලවතුන් තුර්කිය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කරයි
1923 ජූලි 24 වැනි දින, බ්‍රිතාන්‍යයේ, ප්‍රංශයේ, ඉතාලියේ සහ ජපානයේ අධිරාජ්‍යවාදී බලවතුන් පළමු ලෝක යුද්ධයෙන් පසු අන්කාරා පදනම් කර ගනිමින් මතු වූ අලුතින් පිහිටුවන ලද තුර්කි රාජ්‍යය සමඟ ස්විට්සර්ලන්තයේ දී ලෝසැන් ගිවිසුම අත්සන් කළහ. මෙම අවසන් ගිවිසුමට ග්‍රීසිය, යුගෝස්ලාවියාව සහ රුමේනියාව ද අත්සන් කරන ලදී
අධිරාජ්‍යවාදී බලවතුන් තුර්කි අගනුවර වන කොන්ස්ටන්ටිනෝපල් (ඉස්තාන්බුල්) වෙතින් තම හමුදා ඉවත් කර ගැනීමට එකඟ වූ අතර, ඇනටෝලියානු අර්ධද්වීපය සහ කළු මුහුදේ සිට මධ්‍යධරණී මුහුද දක්වා ගමන් කිරීමට ඉඩ සලසන ඩාර්ඩනෙල්ස්සහ බොස්පොරස්සමුද්‍ර සන්ධි හරහා කෙමාල් අටටුර්ක්ගේ නායකත්වයෙන් අලුතින් පිහිටුවන ලද තුර්කි රාජ්‍යයේ ස්වෛරීභාවය පිළිගත්තේය. සමුද්‍ර සන්ධි හරහා නැව් යැවීමේ අයිතිය අධිරාජ්‍යවාදී බලවතුන් සතු විය.
ඉස්තාන්බුල් නගරය බෙදන බොස්පොරස්සමුද්‍ර සන්ධිය ආශ්‍රිතව පිහිටි තුර්කියේ එකම යුරෝපීය කොටස වන නැගෙනහිර ත්‍රේසය, බල්ගේරියාවට මුහුණලා සිටින හමුදා මුක්ත කලාපයක් සහිත තුර්කියේ කොටසක් ලෙස නම් කරන ලදී. මේවා අත්‍යවශ්‍යයෙන්ම සමකාලීන තුර්කි ජාතික රාජ්‍යයේ දළ සටහන් විය.
ප්‍රංශයේ, ඉතාලියේ සහ ග්‍රීසියේ පරිපාලනයට තුර්කි භාෂාව කතා කරන ඇනටෝලියාවේ විශාල කොටසක් ලබා දුන් 1920 සෙව්රාස් (Sèvres ) ගිවිසුමේ බොහෝප්‍රතිපාදන ලෝසැන් ගිවිසුම විසින් බැරෑරුම් ලෙස ප්‍රතික්ෂේප කරන ලදී. එම ගිවිසුම යටතේ, ඩාර්ඩනෙල්ස් ජාත්‍යන්තරකරණය කිරීම, ඇනටෝලියාවේ කුර්දි ජාතිකයන් ඔවුන්ගේ මව්බිම පිළිබඳ ප්‍රශ්නය සම්බන්ධයෙන් ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම සහ තුර්කියේ ආර්මේනියානු ප්‍රදේශ “නිදහස්සහ ස්වාධීන” විය යුතු විය. ඔටෝමාන් අධිරාජ්‍යයේ අරාබි ජනාකීර්ණ ප්‍රදේශවල ප්‍රංශ සහ බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යවාදය සඳහා ජාතීන්ගේ සංගමය ඒ වන විටත් පාලනය නිර්මානය කර තිබුණි.
1915 ආර්මේනියානු ජන සංහාරයේ අපරාධකරුවන්ට යුද අපරාධ නඩු පැවරීම ලෝසැන් ගිවිසුමෙන් සමාව ලබා දුන් අතර ආර්මේනියානු සහ කුර්දි ජාතික ඉල්ලීම් අත්හිටුවන ලදී. බ්‍රිතාන්‍යය සහ ප්‍රංශය ඉරාකය, පලස්තීනය, සිරියාව සහ ලෙබනනය දිගටම අල්ලාගෙන පාලනය කළහ.
