නික් බීම්ස් විසිනි.
මෙහි පලවන්නේ ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවියේ 2023 මාර්තු 08 දින ඉංග්‍රීසියෙන් ප්‍රකාශයට පත් කෙරුනු ප්‍රවීන මාක්ස්වාදී දේශපාලන අර්ථශාත්‍රඥ නික් බීම්ස් විසින් ලියන ලද Deepening debt and currency crises hit poorer countries යන ලිපියේ සිංහල පරිවර්ථනය යි. පරිවර්ථනය සංජය ජයසේකර විසිනි.
සර්පිලාකාර උද්ධමනය, එක්සත් ජනපද ෆෙඩරල් බැංකුව සහ අනෙකුත් ප්‍රධාන මහ බැංකු විසින් පොලී අනුපාත ඉහල දැමීම් සහ පසුගිය වසර පුරා එක්සත් ජනපද ඩොලරයේ අගය ඉහල යාමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සංඛ්‍යාත්මකව වර්ධනය වන දුප්පත් රටවල් සහ ඊනියා නැගී එන වෙලඳපොලවල් වල ආර්ථික විනාශයේ රැල්ලක් පැතිරෙමින් තිබේ.
වඩාත් ප්‍රචලිතව දන්නා අවස්ථාව වන්නේ පසුගිය වසරේ මහජන නැගිටීමකින් රාජපක්ෂ ආන්ඩුව පලවා හැරිය සහ දැන් වික්‍රමසිංහ ආන්ඩුවට එරෙහිව නව නැගිටීමක් වර්ධනය වෙමින් පවතින ශ්‍රී ලංකාවයි. එය උත්සාහ කරන්නේ කම්කරු පන්තිය හා වැඩකරන මහජනතාව දරිද්‍රතාවයට පත්කරමින් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය ප්‍රාග්ධනය වෙත රටේ නය ගෙවීමට ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ කප්පාදු වැඩපිලිවෙලක් පැටවීමට ය.
නමුත්, මූලික සමාජ සේවා තවදුරටත් වඩ වඩාත් නෙසැපයෙන ශ්‍රී ලංකාවේ තත්ත්වය, වෙනත් බොහෝ රටවල අනුකරණය වෙමින් පවතී.
ඩොලර් හිඟය කෙබඳුද යත්, ‘බ්ලූම්බර්ග්’ මෑතකදී වාර්තා කළේ නයිජීරියාවේ ජාත්‍යන්තර ගුවන් ගමන් අත්හිටුවා ඇති බවත්, පාකිස්තානයේ මෝටර් රථ කර්මාන්තශාලා වසා දමා ඇති බවත්ය.
බංගලිදේශයේ බලශක්ති සමාගම්වලට ඉන්ධන මිලදී ගැනීමට ඩොලර් නොලැබුණහොත් නිෂ්පාදනය නතර කිරීමට සිදුවනු ඇත. බල ශක්තිය නොමැති නම්, රටේ ප්‍රධාන ආහාරය වන සහල් සපයන කුඹුරු වලට අවශය වාරිමාර්ග නියං සමයේදී දිගටම ලබාදීමට නොහැකි වනු ඇත.
බ්ලූම්බර්ග් වාර්තාවේ මෙසේ අදහස් දක්වා ඇත: “ලෝකයේ වඩාත්ම අවදානමට ලක්විය හැකි සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල් කිහිපයක, භූමියේ තත්වයන් භයානක ය. ඩොලර් හිඟය සහ අමුද්‍රව්‍යවල සිට බෙහෙත් දක්වා ප්‍රවේශය අඩාල වී ඇත. මේ අතර ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ (IMF) ගලවා ගැනීමේ පැකේජ හඹා යද්දී ආන්ඩු ඔවුන්ගේ ණය සමඟ පොරබදමින් සිටිති.
ශ්‍රී ලංකාවේ මෙන්, එම “පොරබැදීම” සමන්විත වන්නේ නාගරික හා ග්‍රාමීය දුප්පතුන්ට සමගාමීව මධ්‍යම පන්තික රැකියා ලෙස සලකනු ලැබූ රැකියා දරන අය ද ඇතුළුව කම්කරු පන්තිය මත එන්ට එන්ටම වඩා දුෂ්කරතා පටවමින් මූල්‍ය ප්‍රාග්ධනයේ උමතු ඉල්ලීම් සපුරාලීම සඳහා යාන්ත්‍රණ සැකසීමෙනි.
මූල්‍ය විශ්ලේෂකයින් අනාවැකි පළ කරන්නේ තත්වය තවත් නරක අතට හැරෙන බවයි.
හොංකොං හි ‘ඉකොනොමිස්ට් බුද්ධි අංශයේ’ ජ්‍යෙෂ්ඨ ආර්ථික විද්‍යාඥ ජෝන් මාරෙට් බ්ලූම්බර්ග් වෙත මෙසේ අදහස් දැක්වීය: “මෙම රටවල් ආර්ථික කඩාවැටීමක ගිලී ඇති අතර පකිස්ථානය වැනි සමහර රටවල් තවත් නය පැහැර හැරීමක අද්දර වැටී සිටිති. ඔවුන්ගේ ආර්ථිකයේ ප්‍රධාන කොටස් පැවැත්ම සඳහා පොරබදිමින් සිටිති. මුදල් ඒකකවල වටිනාකමත් ගොඩක් අඩුයි.”
එම තත්වය තවත් නරක අතට පමනක් හැරෙනු ඇත්තේ පොලී අනුපාත ඉහල දැමීම් දිගටම පවතිනු ඇති බවට එක්සත් ජනපද ෆෙඩරල් මහ බැංකුව සහ අනෙකුත් ප්‍රධාන මහ බැංකු විසින් කරන ලද පැහැදිලි ඇඟවීමත් සමග ය.
පකිස්ථානයේ සමහර කර්මාන්තශාලා අමුද්‍රව්‍ය ආනයනය කිරීම සඳහා ගෙවීමට අවශ්‍ය දෘඪ මුදල් (hard currency), ප්‍රධාන වශයෙන් එක්සත් ජනපද ඩොලර්, අවසන් වීම නිසා නිෂ්පාදනය නතර කර ඇත.
පකිස්තානය ජුනි මාසයේදී ඩොලර් බිලියන 7 ක පමණ ණය ආපසු ගෙවීමක් සපුරාලිය යුතු අතර පැහැර හැරීමේ හැකියාව වෙන කවරදාටත් වඩා විශාලව ලඹදෙමින් තිබේ. විදේශ සංචිත පහත වැටෙමින් පවතින අතර ලොව පුරා අනෙකුත් බොහෝ රටවල් මෙන්ම පාකිස්තානය ද දශක කිහිපයකින් පැවති ඉහළම උද්ධමනයට ගොදුරු වී ඇත.
පසුගිය සතියේ රටේ ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම කපා දැමූ විට, මූඩීස් පැවසුවේ, “වර්තමාන අතිශය බිඳෙනසුලු ගෙවුම් ශේෂ තත්ත්වය තුළ, පැහැර හැරීමක් වළක්වා ගැනීම සඳහා නියමිත වේලාවට ගෙවීම් සුරක්ෂිත කිරීම නොකළ හැකි” බවයි.
ඩොලර් හිඟයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, COVID-19 ගෝලීයව තුරන් කිරීමේ ප්‍රතිපත්තියක් අනුගමනය කිරීම ප්‍රධාන ධනේශ්වර ආන්ඩු ප්‍රතික්ෂේප කිරීම නිසා පීඩාවට පත් වූ සෞඛ්‍ය තත්වය, වෛද්‍ය සැපයුම් හිඟය සමඟ සෑම තැනකම නරක අතට හැරෙමින් තිබේ.
රටවල් 20කට වැඩි ප්‍රමාණයක් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලෙන් ආධාර ඉල්ලා සිටින අතර පකිස්තානය වැනි රටවල් ඔවුන්ගේ මුදල් ඒකකවල අගය පහත වැටීම අත් දැක තිබේ.
පසුගිය වසරේ ජනවාරි සහ ඔක්තෝබර් අතර ඝානාවේ මුදල් ඒකකය වන cedi හි වටිනාකම සියයට 55 කින් පහත වැටී ඇති අතර එය විශාලම පහත වැටීම් වලින් එකකි. මෙය, යෝධ ගෝලීය ආහාර හා බලශක්ති සංගත විසින් අධික ලාභ ගැරීම සඳහා සිදු කරන ලද මිල ඉහල දැමීමට මත්තෙන්, ආනයනය කරන ලද සියලුම භාණ්ඩවල දේශීය මුදලින් මිල අතිශය ලෙස ඉහල දමනු ලැබී ය.
වසංගතයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස උග්‍ර වූ සමස්ත නය මට්ටම් තුලින් බොහෝ දුප්පත් රටවල් බැඳ තබා ඇති දුෂ්ඨ ග්‍රහණය හෙළි වේ.
2019 දී, වසංගතයට පෙර, ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය ආයතනය (IIF) ගණනය කළේ අඩු සහ මධ්‍යම ආදායම් ලබන විශාල රටවල් 30 ක පමණ මුළු ණය බර ඩොලර් ට්‍රිලියන 75 ක් වූ බවයි. එය පසුගිය වසරේ දෙසැම්බර් වන විට ඩොලර් ට්‍රිලියන 98 දක්වා ඉහළ ගිය අතර ඉහල යාමේ උච්චතම අවස්ථා 2020 සහ 2021 දී දැකිය හැකි විය.
ඒ අතරම, සමාජ වියදම්වල වැදගත් ක්ෂේත්‍රවල සීමා කිරීම්වලට තුඩු දෙන රාජ්‍ය ණය ප්‍රමාණයේ විශාල වැඩිවීමක් සිදුවී ඇත. IIF ට අනුව, තෝරාගත් රටවල් 30 සඳහා වූ සමස්ත රාජ්‍ය ණය 2022 අවසානයේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 65කට ආසන්න විය. එය පූර්ව වසංගත මට්ටම්වලට වඩා සියයට 10ක වැඩිවීමක් වන අතර එය මෙතෙක් වාර්තා වූ ඉහළම අගයයි.
COVID ආරම්භයෙන් පසුව, මහ බැංකු ඩොලර් ට්‍රිලියන ගනනකින් මූල්‍ය පද්ධතියට පොම්ප කිරීම නිසා 2020-2021 දී පොලී අනුපාත ඉතා අඩු විය. එහෙත්, පසුගිය වසරේ, උද්ධමනයේ ශීඝ්‍ර නැගීම සහ එය කම්කරු පන්තිය තුල අවුලුවාලූ චලනය පිලිබඳ භීතියට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, ඔවුන් දශක හතරක වේගවත්ම අනුපාතයට පොලී අනුපාත ඉහල දැමීම් ආරම්භ කලහ.
එහි එක් ප්‍රතිවිපාකයක් වූයේ එක්සත් ජනපද ඩොලරයේ අගය ඉහළ යාමත්, ජාත්‍යන්තර භාණ්ඩ බොහොමයක් ඩොලර් වලින් මිල කර ඇති නිසා උද්ධමනය ඉහළ යාමත් ය. මුදල් වෙලඳපොලවල චලනයන් කෙසේද යත්, සමහර භාණ්ඩවල ඩොලර් මිල ඩොලරයට අනුව පහත වැටීමට පටන් ගත් විට පවා, ඩොලරයට සාපේක්ෂව ඔවුන්ගේ මුදල්වල අගය පහත වැටීම නිසා බොහෝ රටවල උද්ධමනය වැඩිවීම දිගටම පැවතුනි.
මෙම මාසයේ කාර්තුමය සමාලෝචනයේ කොටසක් ලෙස Bank of International Settlements (BIS) විසින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද මෑත අධ්‍යයනයකින්, විශේෂයෙන් දුප්පත් රටවල් ඇතුලුව, ජාත්‍යන්තරව විශාල බලපෑමක් ඇති කරන, ගෝලීය මූල්‍ය පද්ධතියේ ක්‍රියාකාරිත්වයේ වැදගත් වෙනසක් අනාවරණය විය.
අතීතයේ දී භාණ්ඩවල මිල සම්බන්ධයෙන් හිලව් කිරීමේ සංචලනයන් සිදු වූ බව එය සොයා ගන්නා ලදී. එනම්, මිල ඉහළ ගිය විට, ඩොලරයේ අගය පහත වැටීමට නැඹුරු වූ අතර, එම නිසා භාණ්ඩ මිල ඉහළ යාමේ බලපෑම්වලින් ආනයනකරුවන් යම් දුරකට ආරක්ෂා විය.
නමුත් මෙම සම්බන්ධතාවය වෙනස් වී ඇත. 2021 දක්වා භාණ්ඩ මිල සහ ඩොලරයේ අගය ප්‍රතිලෝමව ගමන් කිරීමට නැඹුරු විය. දැන් ඒවා එකට ගමන් කරයි.
“මේ අනුව, භාණ්ඩ මිල සහ ඩොලරයේ මිල විබමනයන්හි සමස්ත බලපෑම ආර්ථිකය එකතැන පල්වීමේ අවදානම මගහැර පවත්වා ගැනීමට හිලව්කාරීව ක්‍රියාත්මක විය; ඒවා 2012-2022 දී එකිනෙක එකතු විය,” BIS අධ්‍යයනය පවසයි.
මෙම වසරේ මුල් සතිවල පොලී අනුපාත ලිහිල් වීමට පටන් ගත හැකි බවට සහ දුප්පත් රටවල් සහ ඊනියා නැගී එන වෙලඳපොලවල් මත පීඩනය අඩු විය හැකි බවට සමපේක්ෂනයක් විය. එහෙත් මෑත කාලපරිච්ඡේදය තුළ, ප්‍රධාන ආර්ථිකයන්හි මහ බැංකු විසින් “දෘඩ ශ්‍රම වෙලඳපොලවල්” ලෙස හඳුන්වන දේ දිගටම පැවතීමත් සමඟ, නැවත හැරීමක් සිදු නොවනු ඇත.
පොලී අනුපාත ඉහල දැමීමේ වේගය සමහර අවස්ථාවල දී අඩු විය හැකි නමුත්, ලෝක ජනගහනයෙන් ප්‍රධාන කොටස් වලින් සමන්විත දුප්පත් රටවල කම්කරු පන්තියට සහ පීඩිත ජනතාවට දැනටමත් නොඉවසිය හැකි කොන්දේසි තීව්‍ර කරමින් ඒවා දිගටම පවතිනු ඇත.
ඊනියා දියුනු හා අඩු සංවර්ධිත ආර්ථිකයන් එකසේ වෙලා ගනිමින් සමස්ත ලාභ පද්ධතියටම එරෙහිව කම්කරු පන්තියේ ඒකාබද්ධ අරගලයක අවශ්‍යතාවය දෛනිකව වර්ධනය වන යථාර්ථය තුල අභිමුඛ කොට ඇත.
Original Article and Image courtesy of wsws.org
#theSocialistLK
