Author name: thesocialist

මෙහි පලවන්නේ ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවියේ 2023 ජුලි 23 දින ඉංග්‍රීසියෙන් පලවූ This week in history: July 24-30 යන ඉතිහාසය පිලිබඳ විශේෂාංග තීරුවේ සිංහල පරිවර්තනය යි.  පරිවර්තනය මිගාර මල්වත්ත විසිනි.

මීට වසර 25 කට පෙර, වසර 50 කට පෙර, වසර 75 කට පෙර සහ වසර 100 කට පෙර මෙම සතිය තුළ සිදු වූ වැදගත් ඓතිහාසික සිදුවීම් මෙම තීරුවේ පල කෙරේ.

වසර 25 කට පෙර: UAW GM හි කොන්දේසි මත ෆ්ලින්ට් වර්ජනය අවසන් කරයි

 1998 ජූලි 29 දින, උතුරු ඇමරිකාවේ බොහෝ  ජෙනරාල් මෝටර්ස් ( GM )නිෂ්පාදන වසා දැමූ මිචිගන් ජනපදයේ ෆ්ලින්ට් නගරයෙහි හි කම්හල් දෙකක ප්‍රාදේශීය වැඩ වර්ජනයෙන් දින 54කට පසුව, යුනයිටඩ් ඔටෝවර්කර්ස් නායකත්වය, ආයතනික ප්‍රමාණය අඩු කිරීමට එරෙහිව ක්‍රියාකාරී සටන වැලැක්වීම සඳහා, සමාගමේ ප්‍රධාන ඉල්ලීම් සියල්ල පිළිගෙන , ගිවිසුමකට අත්සන් තැබීය. එය 1970 ජාතික වැඩ වර්ජනයෙන් පසු ජෙනරාල් මෝටර්ස් හි දීර්ඝතම වසා දැමීම  මෙය විය.

වර්ජනයේ කේන්ද්‍රීය ඉලක්කය වූයේ රැකියා ආරක්ෂා කිරීමේ සටනයි. 1970 ගනන්වල සිට ෆ්ලින්ට් ප්‍රදේශයේ රැකියා 50,000කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් අහිමි කිරීමට ඒ වන විටත් තුඩු දී තිබූ, නිර්දය ලෙස රැකියා කප්පාදුවට සහ අඩු වැටුප් සහිත කලාපවලට රැකියා ගෙන යාමට එරෙහිව කම්කරුවෝ  වැඩ වර්ජනයට ගියහ.

ජෙනරාල් මෝටර්ස්විසින් රැකියාවලට එල්ල කරන ප්‍රහාරයට සහ ලාභ ශ්‍රමය ලුහුබැඳීමට එරෙහිව ස්ථාවරයක් ගැනීමේදී කම්කරුවන් සමස්ත මෝටර් රථ කර්මාන්තයට සහ එහි ප්‍රධාන වෝල් වීදියේ ආයෝජකයින්ට එරෙහිව ගැටුමකට තල්ලු විය. රැකියා සුරක්ෂිතභාවයට වල කැපීමට, රැකියා විරහිත කම්කරුවන්ගේ සංචිතයක් ගොඩනැගීමට සහ සේවා නියුක්ත කම්කරුවන්ගේ වැටුප් මට්ටම් සහ සේවා කොන්දේසි පවත්වා ගැනීමට දරන ප්‍රයත්නයන් යටපත් කිරීමට පෙර දශක දෙක තුළ රැකියා කප්පාදුව භාවිතා කර ඇත. බිග් ත්‍රී ඔටෝසමාගම්වල සහ සමස්තයක් ලෙස සංගත ඇමරිකාවේ ලාභ උත්පාතයේ සහ කොටස්   හු වමාරුවේ කොටස් වටිනාකම් විස්මිත ලෙස ඉහළ යාමේ හදවත වූයේ මෙයයි.

 වැඩ වර්ජනය පුපුරා යාමේ මධ්‍යස්ථානය වූයේ ෆ්ලින්ට් මෙටල් වන අතර එහිදී ජෙනරාල් මෝටර්ස් විසින් වැඩ නීතිවල සහ ඵලදායිතා මට්ටම්වල සැලකිය යුතු වෙනස්කම් ඉල්ලා සිටියේය. යූඒඩබ්ලිව් විසින් අත්සන් කරන ලද ගිවිසුම මගින් ඵලදායිතාවයේ සියයට 15ක වැඩිවීමක් බලාත්මක කිරීම සඳහා නව කම්කරු කළමනාකරණ ව්‍යුහයන් ස්ථාපිත කරන ලදී.

රැකියා කප්පාදුව සහ අතිකාල දීමනා අහිමි වීම, ශ්‍රම පිරිවැය ඩොලර් මිලියන 45කින් අඩු කළේය, හරියටම ජෙනරල් මෝටර්ස්   ඉතුරුම් අපේක්ෂා කළේය. කම්කරුවන් වෙත ලබා දුන් කොන්ත්‍රාත්තුවේ සාරාංශයේ, යූඒඩබ්ලිව් ප්‍රකාශ කළේ, “ක්‍රේඩ්ල් මෙහෙයුම්වල වර්තමාන තත්ත්වය පිළිබඳව ආක්‍රමණශීලී ලෙස කටයුතු කිරීමේ සහ අනාගතයේ තරඟකාරී අභියෝගවලට අනුගත වීමේ අවශ්‍යතාවය දෙපාර්ශවයම හඳුනා ගන්නා” බවයි

යූඒඩබ්ලිව් නිලධරය ක්‍රියාකාරී කම්කරුවන් අතර නොසන්සුන්තාවයේ සහ සටන්කාමීත්වයේ වැඩෙන සලකුනු ගැන සැලකිලිමත් විය. ඔහියෝහි කම්කරුවන් වර්ජන කරන ලද ෆ්ලින්ට් කම්හලෙන් මාරු කරන ලද ඩයි භාවිතා කරනවාට වඩා වර්ජනයට යන බවට තර්ජනය කළ විට, යූඒඩබ්ලිව් ජාත්‍යන්තරය ඉක්මනින් ඔවුන්ට දිගටම වැඩ කරන ලෙස නියෝග කළේය. ජෙනරල් මෝටර්ස් එහි අක්‍රිය වූ කම්හල් කිහිපයක් නැවත විවෘත කළ විට, මිචිගන් සහ කෙන්ටකි හි යූඒඩබ්ලිව් කම්කරුවන් බාහිර සැපයුම්කරුවන් විසින් නිෂ්පාදනය කරන ලද කොටස්හැසිරවීම ප්‍රතික්ෂේප කළහ. ඉන්පසු, ටෙනසිහි සැටර්න් බලාගාරය ඇතුළු ඡන්ද මාලාවක් මගින් වැඩ වර්ජන අවසරය ඉල්ලා සිටියේය.

යූඒඩබ්ලිව් නිලධරය ආරම්භයේ සිටම ජෙනරල් මෝටර්ස්හි වැඩවර්ජනය භාවිතා කිරීමට උත්සාහ කළේකම්කරු පංතියේ ස්වාධීනත්වය ආරක්ෂා කිරීමට නොව, සමාගම සම්බන්ධයෙන් තමන්ගේම ස්ථාවරය ඉහළ නැංවීමට ය. ජෙනරල් මෝටර්ස් තව තවත් රැකියා විනාශ කිරීමට අධිෂ්ඨාන කරගෙන සිටින විට, යූඒඩබ්ලිව් නිලධරය, කළමනාකාරීත්ව ඉල්ලීම්වලට එරෙහිව ශ්‍රම බලකායේ විරුද්ධත්වය මැඩපැවැත්වීමේදී සමාගමට තම වටිනාකම ඔප්පු කරමින්, සියල්ලටත් වඩා තමන්ගේම වරප්‍රසාද ආරක්ෂා කර ගැනීමට උත්සාහ කරමින් සිටියේය.

වසර 50 කට පෙර: ඩලස්පොලිසිය විසින් දොළොස්හැවිරිදි සැන්ටොස්රොඩ්‍රිගූස්ඝාතනය කරයි.

1973 ජූලි 24 වන දින ඩලාස්පොලිස්දෙපාර්තමේන්තුවේ නිලධාරීන් වන ඩැරල් ලී කේන් සහ රෝයි ආර්. ආර්නෝල්ඩ් විසින් 12 හැවිරිදි පිරිමි ළමයෙකු වූ සැන්ටොස්රොඩ්‍රිගූස් අත්අඩංගුවට ගෙන පසුව වෙඩි තබා ඝාතනය කළහ. පොලිස්මෝටර් රථයක් තුළ මාංචු දමා සිටියදී රොඩ්‍රිගූස්හිසට වෙඩි තබා තිබුණි.

 ඉන්ධන පිරවුම්හලක විකුණුම් යන්ත්‍රයක් කඩා ඩොලර් අටක් කොල්ලකා ඇති බවට හිමිදිරි පාන්දර වාර්තාවක් ලැබීමෙන් පසු, කේන් සහ ආර්නෝල්ඩ් 84 හැවිරිදි කාලෝස්මිනෙස්ගේ නිවසට ගියහ. මිනෙස් , සැන්ටොස්සහ ඔහුගේ සහෝදරයා 13 හැවිරිදි ඩේවිඩ් රොඩ්‍රිගූස්ගේ භාරකරු විය.

1971 දී මිනීමැරුම් චෝදනාවක් මත ඔවුන්ගේ මව අත්අඩංගුවට ගත් බැවින් පොලිසිය රොඩ්‍රිගූස්පිරිමි ළමයින් ගැන දැන තිබුණි. සම්පූර්ණයෙන් , පස්දෙනෙකු වූ රොඩ්‍රිගූස්  සහෝදර සහෝදරියන් උසාවිය විසින් දෙකඩ කරන ලද අතර බාල තිදෙනා රොඩ්‍රිගෑස්     භාරකාරත්වයට පත් කරන ලදී. මිනෙස් වැඩිමහල් පිරිමි ළමයින් දෙදෙනා රැගෙන යාමට ඉදිරිපත් වූ පවුලේ මිතුරෙකු විය.

ළමා සැන්ටොස්අවිවාදයෙන්ම විශාල දුෂ්කරතා සමඟ කටයුතු කළ අතර මීට පෙර සාප්පු සොරකම් කිරීම සහ පාසල මඟ හැරීම වැනි සුළු වැරදි සම්බන්ධයෙන් පොලිසිය සමඟ දඹර කොට තිබුණි. එහෙත් ඔහුගේ ගුරුවරුන් ඔහු  ආචාරසමිපන්න  අයෙක්  ලෙස විස්තර කළ අතර වාර්තාකරුවන්ට පැවසුවේ ඔහු ශාස්ත්‍රීය සංගීතයට ඇල්මක් ඇති කර ගැනීමට පටන් ගෙන ඇති බවයි.

තනිකරම අගතිය මත ක්‍රියා කරමින් මෙම සොරකමට සම්බන්ධ කිසිදු සාක්ෂියක් නොමැතිව, කේන් සහ ආර්නෝල්ඩ් මිනෙස්ගේ නිවසට ගොස්පිරිමි ළමයින් ඇඳෙන් ඇද දමා ඔවුන්ට ඇඳුම් ඇඳීමට හෝසපත්තු ඇඳීමට ඉඩ නොදී ඔවුන්ගේ පොලිස්මෝටර් රථයට තල්ලු කළහ. අත්අඩංගුවට ගැනීම සඳහා වරෙන්තුවක් නොතිබුණි. නිලධාරීන් කියා සිටියේ මින්ස්ඔවුන්ට නිවසට ඇතුළු වීමට අවසර දුන් නමුත් මෙම වයෝවෘද්ධ පුද්ගලයා ඉංග්‍රීසි ටිකක් කතා කළ අතර නිලධාරීන් ස්පාඤ්ඤ භාෂාව කතා නොකළ බවයි.

පිරිමි ළමුන් මාංචු දමා , කොල්ලකෑම සිදු වූ ඉන්ධන පිරවුම්හල අසල හිස්ඉඩමකට ඔවුන්ව රැගෙන ගිය පොලිසිය ඔවුන්ව බිය ගන්වා පාපොච්චාරණයක් කිරීමට උත්සාහ කරමින් ප්‍රශ්න කිරීම ආරම්භ කළේය. පිරිමි ළමුන් දෙදෙනා තරයේ කියා සිටියේ තමන් සොරකම නොකළ බවත් ඒ ගැන කිසිම දැනුමක් නැති බවත්ය.

සෑහීමකට පත් නොවූ කේන් මාංචු දැමූ සැන්ටොස්මෝටර් රථයේ මගී අසුනේ තැබූ අතර ආර්නෝල්ඩ් , ඩේවිඩ් සමඟ පසුපසට ගියේය. කේන් “රුසියානු රූලට්” ක්‍රීඩාවෙන් සැන්ටොස්ට වධ හිංසා කිරීමට පටන් ගත්තේ ඔහු විකුණුම් යන්ත්‍ර සොරකම ගැන පාපොච්චාරණය කරන ලෙස ඉල්ලා සිටිමිනි 

ඔහුගේ රිවෝල්වරයේ එක් වටයක් සමඟ ඔහු සැන්ටොස්ගේ හිසට තුවක්කුව පෙන්වා අපරාධය පාපොච්චාරණය කරන ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. සැන්ටොස්ඔහුගේ නිර්දෝෂීභාවය ගැන අවධාරනය කළ විට, කේන් කොකා ඇද්දේය. ඉන්පසු ඔහු නැවත නැවතත් එම ක්‍රියාවලියම සිදු කරමින් , සැන්ටොස්ගේ හිසට වෙඩි තබා ඔහුව මරා දැමීය.

ඝාතනය පිළිබඳ පුවත පැතිරීමෙන් පසුව, රොඩ්‍රිගූස්ජීවත් වූ කුඩා මෙක්සිකෝඅසල්වැසි ප්‍රදේශයේ ජීවත් වූ මෙක්සිකානු-ඇමරිකානුවන් විසින් ඩලස්හි විශාල විරෝධතා සංවිධානය කරන ලදී. අනාරක්ෂිත මෙම පිරිමි ළමයා ඝාතනය කිරීම සම්බන්ධයෙන් යුක්තිය ඉල්ලා සැන්ටෝස්ගේ අවමංගල්‍යයට 600 කට අධික පිරිසක් සහභාගී වූහ.

 ඝාතනයේ දරුණු ස්වභාවය නිසා ඩලස්පොලිස්දෙපාර්තමේන්තුවට කේන්ට එරෙහිව මිනීමැරුම් චෝදනා ඉදිරිපත් කිරීමට සිදුවිය. 1973 නොවැම්බරයේදී ඔහු නඩු විභාගයකට ගිය අතර වරදකරු විය. කෙසේවෙතත්, විනිසුරුවරයා නියෝග කළේහැකි අවම සිර දඬුවමක් වන වසර පහක සිර දඬුවමකි.

වසර දෙකහමාරක් පමණක් සිරගත වීමෙන් පසු කේන් නිදහස්විය. කේන් වධ හිංසා පමුණුවා පසුව සැන්ටොස්ඝාතනය කරන ආකාරය වාඩි වී බලා සිටි ආර්නෝල්ඩ්ට කිසි විටෙකත් අපරාධයක් සම්බන්ධයෙන් චෝදනා එල්ල නොවීය.

 වසර 75 කට පෙර: ප්‍රගතිශීලී පක්ෂය හෙන්රි වොලස්එක්සත් ජනපද ජනාධිපති අපේක්ෂකයා ලෙස නම් කරයි

 1948 ජුලි 24 වෙනිදා, මෑතකදී පිහිටුවන ලද ප්‍රගතිශීලී පක්ෂයේ ජාතික සම්මේලනය එම වසරේ එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරනය සඳහා එහි අපේක්ෂකයා ලෙස හිටපු උප ජනාධිපති සහ කෘෂි ව්‍යාපාර විධායකයෙකු වන හෙන්රි වොලස්නම් කරන ලදී. ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයේ සෙනෙට් සභිකයෙකු මෙන්ම ව්‍යාපාරිකයෙකු ද වන ග්ලෙන් එච්. ටේලර් ඔහුගේ සහකරු ලෙස තෝරා ගන්නා ලදී.

ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයෙන් වොලස්පලවා හැරීමේ බලපෑමෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ප්‍රගතිශීලී පක්ෂය පෙර මාස කිහිපය තුළ මතුවී තිබුණි. මෙම     චිරාගත  ලෝවාදේශපාලනඥයා ෆ්‍රෑන්ක්ලින් රූස්වෙල්ට් යටතේ ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයේ උප සභාපති ලෙස 1941 සිට 1945 මුල් භාගය දක්වා, දෙවන ලෝක යුද්ධයට එක්සත් ජනපදය සම්බන්ධ වූ කාල පරිච්ජේදයෙන් වැඩි කාලයක් සේවය කර ඇත. ඔහු ඇමරිකානු අධිරාජ්‍යවාදය සහ සෝවියට් සංගමයේ ස්ටැලින්වාදී නිලධරය අතර තථ්‍ය සන්ධානය සඳහා ප්‍රධාන වාහකයෙකු විය.

වෘත්තීය සමිති නිලධරය සහ එක්සත් ජනපද ස්ටැලින්වාදී කොමියුනිස්ට් පක්ෂය ය විසින් ගැටුම පුරා බලාත්මක කරන ලද වර්ජන තහනම් ඇතුලුව, වොලස්ගේ වාම-ගෝෂාබද්ද දේශප්‍රේමී වාචාලකම, කම්කරු පන්තිය යුද්ධයට යටත් කිරීමේ යාන්ත්‍රණයක් ලෙස සේවය කර ඇත.

1944 මැතිවරනයේදී වොලස්උප ජනාධිපති අපේක්ෂකයා ලෙස නෙරපා හැරීම, මිසූරි හි කොමියුනිස්ට් විරෝධී සෙනෙට් සභික හැරී එස්. ටෲමන්ට පක්ෂව, එක්සත් ජනපද විදේශ ප්‍රතිපත්තියේ වර්ධනය වෙමින් පවතින මාරුවක ආරම්භක දර්ශකයක් විය. 1945 අප්‍රේල් 12 වන දින රූස්වෙල්ට්ගේ මරණයෙන් පසු ජනාධිපති බවට පත් වූ ටෲමන් සමඟ විශාල ප්‍රහාරයකට සම්බන්ධ වූ වොලස් 1946 සැප්තැම්බර් වන තෙක් වාණිජ ලේකම් තනතුර දැරීය.“ලතින් ඇමරිකාවේ, බටහිර යුරෝපයේ සහ එක්සත් ජනපදයේ දේශපාලන කටයුතුවලදී රුසියාවට වඩා නැගෙනහිර යුරෝපයේ දේශපාලන කටයුතුවලදී අපට තවත් ව්‍යාපාරයක් නොමැති බව [අපි] පිළිගත යුතුයි” යනුවෙන් වොලස්විසින් කරන ලද දේශනයක දී ප්‍රකාශ කර තිබුණි.

යුද්ධය පැවති සමයේ එක්සත් ජනපද අධිරාජ්‍යවාදී විදේශ පිලිවෙතට සහ ස්ටැලින්වාදී නිලධරය සමග සන්ධානයට අදාළ වන එම ස්ථාවරය,ඇමරිකානු ධනවාදයේ නොගැලපෙන ගෝලීය ආධිපත්‍යය ස්ථාපිත කිරීම අරමුනු කරගත් සෝවියට් සංගමයට එරෙහිව සීතල යුද්ධයක් දියත් කිරීමට ටෲමන් පරිපාලනයේ සැලසුම් කපා හැරියේය. යුද්ධය අතරතුර එක්සත් ජනපද අධිරාජ්‍යවාදී විදේශ ප්‍රතිපත්තියට සහ ස්ටැලින්වාදී නිලධරය සමඟ සන්ධානයට අදාළ වන එම රේඛාව, ඇමරිකානු ධනවාදයේ නොගැලපෙන ගෝලීය ආධිපත්‍යය ස්ථාපිත කිරීම අරමුනු කරගත් සෝවියට් සංගමයට එරෙහිව සීතල යුද්ධයක් දියත් කිරීමේ ටෲමන් පරිපාලනයේ සැලසුම් කපා හැරියේය. 

වොලස්පරිපාලනයෙන් නෙරපා හැරීමෙන් පසු ගත වූ මාස සහ වසර වලදී, ඔහු සෝවියට් නිලධරය සමඟ පැරණි සහයෝගීතාවයේ මෙන්ම සීමිත දේශීය සමාජ සහනවලට නැවත පැමිණීම ඵලදායී ලෙස ඉල්ලා සිටිමින් දේශපාලන ක්‍රියාකාරකම් දිගටම කරගෙන ගියේය. ඔහුගේ අවසාන දේශපාලන වාහනය වන ප්‍රගතිශීලී පක්ෂය, විවිධ ස්ටැලින්වාදී සහ හිටපු ස්ටැලින්වාදී බලවේගවල සහය මෙන්ම වෘත්තීය සමිති නිලධරයේ සුළු කොටස්වලින් වඩාත් උණුසුම් සහයෝගය දිනාගෙන තිබුණි . ප්‍රගතිශීලී පක්ෂය සීතල යුද්ධයට සහ පරමාණු බෝම්බයේ වර්ධනයට විරුද්ධ වූ අතර සෝවියට් සංගමය සමග “සාමකාමී සහජීවනයක්” ඉල්ලා සිටියේය.

වොලස්ට කතා කළ බොහෝස්ථානවල විශාල ප්‍රේක්ෂක පිරිසක් ද ඇතුළත් වූ අතර, ඔහුට ලැබුණු එම සහයෝගයේ දේශපාලන වැදගත්කම එවකට ඇමරිකානු ට්‍රොට්ස්කිවාදී සංවිධානය වූ සමාජවාදී කම්කරු පක්ෂය (එස්ඩබ්ලිව්පී) විසින් පෙන්වා දුනි. ඔහු නියෝජනය කළේ කොමියුනිස්ට් විරෝධී හා අධිරාජ්‍යවාදයට එරෙහි ජනගහනයේ විරෝධයයි. එහෙත් එස්ඩබ්ලිව්පී අවධාරනය කලේ, ද්වි-පක්ෂ පද්ධතියට අභියෝග කරන වොලස්ගේ ප්‍රකාශයේ අත්‍යවශ්‍යයෙන්ම වංචනික ස්වභාවයයි. ඔහුගේ උද්ඝෝෂනය සමාජ නැගිටීමේ අන්තරායන් පිලිබඳ පාලක ප්‍රභූවට අනතුරු ඇඟවීමක් සහ සීමිත බැරෑරුම් නොවන ප්‍රතිසංස්කරනවාදයක් සඳහා කරන ආයාචනයක් විය. 

ප්‍රගතිශීලී පක්ෂයේ සම්මේලනයෙන් පසු දින, ටෲමන් සන්නද්ධ හමුදාවන්හි වාර්ගික වෙනස්කම්වලට එරෙහිව විධායක නියෝගයක් ප්‍රකාශයට පත් කළේය. ඉන් දිනකට පසු, ඔහු කොන්ග්‍රසයේ විශේෂ සැසිවාරයකට දේශනයක් පැවැත්වීය, අනෙකුත් සිවිල් අයිතිවාසිකම් ප්‍රශ්න විසඳීමට සහ වැඩ කරන ජනතාව මුහුන දෙන ජීවන වියදම් දුෂ්කරතා මැඩලීමට කඩිනම් පියවර ගන්නා ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. සෝවියට් සංගමයට එරෙහි ආක්‍රමනකාරී බෙර වාදනයක් මධ්‍යයේ සන්නද්ධ හමුදාවන්ගේ සහ පරිපාලනයේ ප්‍රතිරූපය නවීකරණය කිරීමත් සමඟ, මෙම පියවරයන් මගින් වොලස්ගේ ව්‍යාපාරය කෙරෙහි යම් තරමක බියක් පෙන්නුම් කළේය.

එම මාසයේම, ටෲමන් පරිපාලනය, ආන්ඩුව ප්‍රචණ්ඩ ලෙස පෙරලා දැමීම සඳහා සූදානම් කිරීමේ චෝදනාව මත ස්මිත් පනත යටතේ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ නායකයින්ට චෝදනා කළේය. ස්ටැලින්වාදී නායකයන් ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයේ සහචරයින් වූයේ මීට වසර කිහිපයකට පෙර ය.

 වසර 100කට පෙර: අධිරාජ්‍යවාදී බලවතුන් තුර්කිය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කරයි

1923 ජූලි 24 වැනි දින, බ්‍රිතාන්‍යයේ, ප්‍රංශයේ, ඉතාලියේ සහ ජපානයේ අධිරාජ්‍යවාදී බලවතුන් පළමු ලෝක යුද්ධයෙන් පසු අන්කාරා පදනම් කර ගනිමින් මතු වූ අලුතින් පිහිටුවන ලද තුර්කි රාජ්‍යය සමඟ ස්විට්සර්ලන්තයේ දී ලෝසැන් ගිවිසුම අත්සන් කළහ. මෙම අවසන් ගිවිසුමට ග්‍රීසිය, යුගෝස්ලාවියාව සහ රුමේනියාව ද අත්සන් කරන ලදී 

අධිරාජ්‍යවාදී බලවතුන් තුර්කි අගනුවර වන කොන්ස්ටන්ටිනෝපල් (ඉස්තාන්බුල්) වෙතින් තම හමුදා ඉවත් කර ගැනීමට එකඟ වූ අතර, ඇනටෝලියානු අර්ධද්වීපය සහ කළු මුහුදේ සිට මධ්‍යධරණී මුහුද දක්වා ගමන් කිරීමට ඉඩ සලසන ඩාර්ඩනෙල්ස්සහ බොස්පොරස්සමුද්‍ර සන්ධි හරහා කෙමාල් අටටුර්ක්ගේ නායකත්වයෙන් අලුතින් පිහිටුවන ලද තුර්කි රාජ්‍යයේ ස්වෛරීභාවය පිළිගත්තේය. සමුද්‍ර සන්ධි හරහා නැව් යැවීමේ අයිතිය අධිරාජ්‍යවාදී බලවතුන් සතු විය.

ඉස්තාන්බුල් නගරය බෙදන බොස්පොරස්සමුද්‍ර සන්ධිය ආශ්‍රිතව පිහිටි තුර්කියේ එකම යුරෝපීය කොටස වන නැගෙනහිර ත්‍රේසය, බල්ගේරියාවට මුහුණලා සිටින හමුදා මුක්ත කලාපයක් සහිත තුර්කියේ කොටසක් ලෙස නම් කරන ලදී. මේවා අත්‍යවශ්‍යයෙන්ම සමකාලීන තුර්කි ජාතික රාජ්‍යයේ දළ සටහන් විය.

 ප්‍රංශයේ, ඉතාලියේ සහ ග්‍රීසියේ පරිපාලනයට තුර්කි භාෂාව කතා කරන ඇනටෝලියාවේ විශාල කොටසක් ලබා දුන් 1920 සෙව්රාස් (Sèvres ) ගිවිසුමේ බොහෝප්‍රතිපාදන ලෝසැන් ගිවිසුම විසින් බැරෑරුම් ලෙස ප්‍රතික්ෂේප කරන ලදී. එම ගිවිසුම යටතේ, ඩාර්ඩනෙල්ස් ජාත්‍යන්තරකරණය කිරීම, ඇනටෝලියාවේ කුර්දි ජාතිකයන් ඔවුන්ගේ මව්බිම පිළිබඳ ප්‍රශ්නය සම්බන්ධයෙන් ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම සහ තුර්කියේ ආර්මේනියානු ප්‍රදේශ “නිදහස්සහ ස්වාධීන” විය යුතු විය. ඔටෝමාන් අධිරාජ්‍යයේ අරාබි ජනාකීර්ණ ප්‍රදේශවල ප්‍රංශ සහ බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යවාදය සඳහා ජාතීන්ගේ සංගමය ඒ වන විටත් පාලනය නිර්මානය කර තිබුණි.

 1915 ආර්මේනියානු ජන සංහාරයේ අපරාධකරුවන්ට යුද අපරාධ නඩු පැවරීම ලෝසැන් ගිවිසුමෙන් සමාව ලබා දුන් අතර ආර්මේනියානු සහ කුර්දි ජාතික ඉල්ලීම් අත්හිටුවන ලදී. බ්‍රිතාන්‍යය සහ ප්‍රංශය ඉරාකය, පලස්තීනය, සිරියාව සහ ලෙබනනය දිගටම අල්ලාගෙන පාලනය කළහ.

මෙහි පලවන්නේ ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවියේ 2023 ජුලි 16 දින ඉංග්‍රීසියෙන් පලවූ This Week in History: July 10 -16 යන ඉතිහාසය පිලිබඳ විශේෂාංග තීරුවේ සිංහල පරිවර්තනය යි.  පරිවර්තනය මිගාර මල්වත්ත විසිනි.

මීට වසර 25 කට පෙර, වසර 50 කට පෙර, වසර 75 කට පෙර සහ වසර 100 කට පෙර මෙම සතිය තුළ සිදු වූ වැදගත් ඓතිහාසික සිදුවීම් මෙම තීරුවේ පල කෙරේ.

වසර 25 කට පෙර: යෙල්ට්සින් සාර් නිකලස් II ගෞරවාන්විතව නැවත භූමදාන කළේය.

1917 රුසියානු විප්ලවයෙන් පසුව ඇති වූ සිවිල් යුද්ධය මධ්‍යයේ විප්ලවවාදී හමුදාවන් විසින්    රොමනොව් රජ පවුල  මරාදැමීමෙන් වසර 80 කට පසු 1998 ජුලි 17 වන දින, රුසියානු රජය , දෙවන සාර් නිකලස්ගේ සහ ඔහුගේ පවුලේ අයගේ දේහය ශාන්ත පීටර්ස්බර්ග් හි  ශාන්ත පීටර් සහ පෝල් ආසන දෙව්මැදුර හිදී පැවති උත්සවයකදී තැන්පත් කරන ලදී. 

අවමංගල්‍ය උත්සවයේදී රුසියානු ජනාධිපති බොරිස් යෙල්ට්සින් ප්‍රකාශ කළේ, “භූමදානය මානුෂීය යුක්තියේ ක්‍රියාවක්, රුසියාවේ එක්සත්කමේ සහ පොදු වරදින් මිදීමේ සංකේතයකි.” “අපේ ඉතිහාසයේ ඉතාම නින්දිත පිටුවලින් එකක්” වෙනුවෙන් ඔහු සමාව ඉල්ලා සිටියේය.

රුසියානු ජනගහනය පෙර සතිවල සාර් රාජධානියේ මහිමය  පිළිබඳ වාර්තා වලින් යට කර තිබුණි.  රුසියානු ජනාධිපතිවරයා සාර් සහ ඔහුගේ පවුලේ අය ගැන උත්සවයේදී අලංකෘත වචන වලින් කතා කළේය.

1894 සිට 1917 දක්වා පාලනය කළ නිකලස් II, සාමාන්‍ය රුසියානු ජනතාව පීඩාවට පත් කළ අර්ධ වැඩවසම් පාලන තන්ත්‍රයක් මගින් සුඛෝපභෝගී ආකාරයෙන් නායකත්වය දුන්නේය. ප්‍රභූ පැලැන්තියේ සහ රාජකීය පවුලේ ධනය රඳාපවතින්නේ මිලියන ගනනක් ගොවීන්ගේ සහ මිලියන ගණනක නාගරික කම්කරුවන්ගේ කටුක දුක්ඛිත තත්වය මත ය. සාර්වාදී රුසියාව ශිෂ්ට ලෝකය පුරා පසුගාමීත්වය, මර්දනය සහ නූගත්කම සමඟ සමාන විය. නිකලස් සිය බලය පවත්වා ගෙන ගියේ පොලිස් භටයන් සහ පොලිස් ඔත්තුකරුවන් විශාල හමුදාවක් බලමුලු ගැන්වීමෙනි. සෑම ප්‍රගතිශීලී දේශපාලන ව්‍යාපාරයක් සහ අදහසක්ම තහනම් විය. පාලන තන්ත්‍රය දේශපාලන විරුද්ධවාදීන් දහස් ගණනක් සයිබීරියාවට පිටුවහල් කළේය. මධ්‍යකාලීන සිරගෙවල්වල තවත් දහස් ගණනක් මිය ගියහ; එය තවත් එවැනි සිය ගණනක් ක්‍රියාත්මක කළේය.

තමාගේම පාර්ලිමේන්තු ගොඩනැගිල්ලට බෝම්බ දමා, සහ චෙචන් ජාතිකවාදී බලවේගවලට එරෙහිව කුරිරු යුද්ධයක් දිගටම කිරීමට අණ දුන් යෙල්ට්සින් සිය කතාවේදී, කුහක ලෙස එහි සෑම ආකාරයකම ප්‍රචණ්ඩත්වය “විනාශ වූ” ලෙස හෙළා දුටු අතර සහස්‍රයේ අවසානයෙහි අධ්‍යාත්මික වැදගත්කම මතු කළේය.

සිවිල් යුද්ධය පුපුරා යාම සහ එහි ගමන් මග මගින් සාර් සහ සාරිනාගේ ඉරණම මුද්‍රා තබන ලදී. ට්‍රොට්ස්කි බොල්ෂෙවික් දේශපාලන මණ්ඩලයේ රැස්වීමකදී නිකලස්ව නඩු විභාගයකට ලක් කළ යුතු බවත් ඔහුගේ පාලනයේ සම්පූර්ණ චිත්‍රයක් විවෘත අධිකරණයේ පින්තාරු කළ යුතු බවත් යෝජනා කළේය. නඩු විභාගය ගුවන් විදුලියෙන් විකාශනය කරන ලෙස ඔහු යෝජනා කළේය. යෝජනාවට යම් අනුකම්පාවක් ඇති වූ නමුත්, විප්ලවය තලා දැමීමේ අරමුන ඇතිව, බ්‍රිතාන්‍යය සහ ප්‍රංශය විසින් නායකත්වය දුන් විදේශීය හමුදා 14ක් විසින් සෝවියට් කම්කරු රාජ්‍යය ආක්‍රමණය කිරීම, එය ප්‍රායෝගික නොවන බවට පත් කළේය.

1918 ජුලි වන විට යෙකටරින්බර්ග්හි රතු හමුදාවේ හමුදා තත්වය වඩ වඩාත් අවිනිශ්චිතභාවය පත් වී තිබුණි. සුදු හමුදාවන් ඉදිරියට යමින් සිටි අතර, රාජකීය පවුල ප්‍රතිවිප්ලවයේ අතට පත් වුවහොත් ඔවුන් ග්‍රාමීය ජනගහනයේ නොසන්සුන් සහ වඩාත් පසුගාමී ස්ථරයන්ට ජීවමාන සංකේතයක් බවට පත්වනු ඇතැයි බොල්ෂෙවික්වරු බිය වූහ. එබැවින්, 1918 ජූලි 17 වන දින, සාර් සහ ඔහුගේ පවුල ඝාතනය කරන ලද අතර, ඔවුන් එංගලන්තයේ චාල්ස් I, ප්‍රංශයේ XVI වන ලුවී සහ මානව ප්‍රගතියේ රැල්ලට ගොදුරු වූ අනෙකුත් අයගේ ඉරණම හා බෙදාහදා ගන්නා ලදී.

වසර 50 කට පෙර: ඇෆ්ගනිස්ථාන කුමන්ත්‍රණය රාජාණ්ඩුව අවසන් කරයි, ඒකාධිපතිත්වය ස්ථාපිත කරයි

1973 ජූලි 17 වන දින ඇෆ්ගන් හමුදාවේ ප්‍රමුඛ ජෙනරාල් මොහොමඩ් දවුද් ඛාන් , මොහොමඩ් සහීර් ෂා රජුට එරෙහිව සාර්ථක කුමන්ත්‍රණයක් දියත් කළේය. ඒ වන විට සහීර් ෂා ඉතාලියේ වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර ලබමින් රටින් බැහැරව සිටියේය. බලයට පත්වීමෙන් පසු ඛාන් රාජාණ්ඩුව අහෝසි කර තනි පක්ෂ රාජ්‍යයක් ස්ථාපිත කළේය.

කුමන්ත‍්‍රණය සාපේක්ෂ වශයෙන් ලේ ගැලීම් රහිත එකක් වූ අතර, හමුදාව විසින් රජයේ ප‍්‍රධාන කාර්යාලවල පාලනය සියතට ගැනීමත් සමග පොලිස් නිලධාරීන් හත් දෙනෙකු පමණක් ඝාතනය විය. කුමන්ත‍්‍රණයේ ආරංචිය ෂා වෙත ළඟා වූ පසු, ඔහු වහාම ප‍්‍රතිචාර දැක්වූයේ, ඇෆ්ගනිස්ථානුවන්, “නිරපේක්ෂ බහුතරයක් සහිතව, ජනරජ පාලන තන්ත‍්‍රයක් සාදරයෙන් පිලිගත්” බව පිළිගනිමින්, ඔහුගේ ඉල්ලා අස්වීම නිවේදනය කිරීමෙනි.

ඛාන් ෂාගේ ඥාති සොහොයුරෙකු වූ අතර මීට පෙර 1953 සිට 1963 දක්වා අග්‍රාමාත්‍යවරයා ලෙස කටයුතු කර තිබුණි. මෙම කාලය අවසානයේදී දෙදෙනා අතර දේශපාලන භේදයක් ඇති විය. එවකට ඛාන් සෝවියට් සංගමය සමඟ සමීප සන්ධානයකට කැමති වූ අතර ෂා විසින්ම රජය ජනරජ ක්‍රමයක් බවට ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීමට යෝජනා කළේය.

සීතල යුද්ධයේදී ඇෆ්ගනිස්ථානය නිල වශයෙන් එක්සත් ජනපදය හෝ සෝවියට් සංගමය සමග නොබැඳි ලෙස තබා ගැනීමට ෂා කැමති වූ අතර, එය තමන්ට වාසිදායක වන පරිදි දෙපිල අතර උපාමාරු දැමීමට බලාපොරොත්තු විය. ඔහු ඛාන්ගේ යෝජනා ප්‍රතික්ෂේප කළ අතර 1963 දී ඔහු අගමැති ධුරයෙන් ඉල්ලා අස්වන ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. 1964 දී ඔහු නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් නිර්මාණය කළ අතර, එය රාජකීය පවුලේ ඕනෑම සාමාජිකයෙකුට අමාත්‍ය ධූර දැරීම තහනම් කළේය, එය විශේෂයෙන් නිර්මාණය කර තිබුණේ ඛාන් ඉහළ තනතුරකින් බැහැර කිරීම සඳහා ය.

කෙසේ වෙතත්, ඛාන් හමුදාවේ තම තනතුර දිගටම පවත්වා ගෙන ගිය අතර දේශපාලනයේ වැදගත් චරිතයක් විය. ඔහු අගමැති ධුරයෙන් නෙරපා හැරීමෙන් පසු දශකය තුළ ,1973 දී ඔහුගේ බලය අල්ලා ගැනීමට සහාය වන විවිධ දේශපාලන කණ්ඩායම් සමූහයක් ක්‍රමයෙන් තමා වටා තහවුරු කර ගත්තේය.

හමුදාවෙන් පිටත, මෙම කන්ඩායම්වලින් වඩාත්ම වැදගත් වූයේ ඇෆ්ගනිස්ථානයේ මහජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂයි (PDPA). PDPA යනු ඇෆ්ගනිස්ථානයේ ස්ටැලින්වාදී පක්ෂය වූ අතර , එය ෂා රාජාණ්ඩුව තුළ පාර්ලිමේන්තුවේ ආසන අතලොස්සක් හිමිකරගෙන තිබුණි. ස්ටැලින්වාදීන් සුළු හෝ පැකිලීමකින් තොරව එකඟ වූ ඔහුගේ කුමන්ත්‍රණයට සහය සහ උදව් ලබා දෙන්නේ නම් PDPA සාමාජිකයන් තම කැබිනට් මණ්ඩලයට ගෙන ඒමට ඛාන් ප්‍රතිඥා දුන්නේය.

ඛාන් බලයේ පළමු වසර තුළ ඇෆ්ගනිස්ථානය ආර්ථික වශයෙන් නවීකරණය කිරීමට සැලසුම් කරන ලද ප්‍රතිපත්ති අනුගමනය කළේය. මේවාට බැංකු ජනසතු කිරීම සහ කාර්මීකරණ මුලපිරීම් ඇතුළත් විය. මෙම පියවරයන් බොහොමයක් ස්ටැලින්වාදී PDPA ඇමතිවරුන් විසින් අධීක්ෂණය කරන ලදී.

1977 දී ඛාන් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ප්‍රතිසංස්කරණය කළ අතර, ඔහුගේ ජාතික විප්ලවවාදී පක්ෂය එකම නීත්‍යානුකූල පාලක පක්ෂය ලෙස නිල වශයෙන් තහවුරු කළේය. ඔහු ආන්ඩුවෙන් PDPA සාමාජිකයින් ඉවත් කිරීම ආරම්භ කළේය, සෝවියට් සංගමය සමඟ වූ  සහයෝගයෙන් ඈත් වී එක්සත් ජනපදය හා ඊජිප්තුව සමඟ සමීප සහයෝගීතාවයක් ආරම්භ කළේය, ඒ වන විට ඔවුන් සෝවියට් සන්ධානයෙන් ද බිඳී ගොස් තිබුණි.

1978 දී PDPA නායක මීර් අක්බර් කයිබර් ඝාතනය විය. ඔහුගේ අවමංගල්‍යය PDPA ට සහය දැක්වීම සඳහා මහජන දේශපාලන රැස්වීම් බවට පත් වූ පසු, ඛාන් පක්ෂය මර්දනය කිරීමට උත්සාහ කළේය. PDPA ප්‍රතිචාර දැක්වූයේ ඔවුන්ගේම කුමන්ත්‍රණයක් දියත් කිරීම සහ ඔවුන්ගේ නිලයට දිනාගත් හමුදාවේ සංවිධානාත්මක කොටස් ය. 1978 අප්‍රේල් 28 වන දින PDPA කුමන්ත්‍රණයේදී ඛාන් ඝාතනය විය.

1973 කුමන්ත්‍රණයෙන් පසුව සහීර් ෂා ඔහුගේ ජීවිතයේ ඉතිරි කාලය සඳහා ඉතාලියේ රැඳී සිටියේය. කෙසේ වෙතත්, 2002 දී එක්සත් ජනපද ආක්‍රමණයෙන් සහ ඇෆ්ගනිස්ථානය අත්පත් කර ගැනීමෙන්  පසු ඔහුට නැවත පැමිණීමට අවසර ලැබුණි. ඔහු එක්සත් ජනපදය විසින් ඔහුගෙන් ඉල්ලා සිටි භූමිකාව කීකරු ලෙස ඉටු කළ අතර වාඩිලෑමේ තන්ත්‍රයට සහාය දුන්නේය. ඔහු 2007 දී මිය ගියේ අර්ධ පුනරුත්ථාපනය කරන ලද රජෙක්  වැනි චරිතයක් ලෙස ය, නමුත් ඔහු කිසි විටෙකත් නිල වශයෙන් ඔහුගේ පදවිය ප්‍රතිස්ථාපනය නොකළේය.

වසර 75 කට පෙර: ඇමරිකානු කොමියුනිස්ට් පක්ෂ නායකයින්ට “ආන්ඩුව පෙරලා දැමීමට කුමන්ත්‍රණය කිරීම” සම්බන්ධයෙන් චෝදනා එල්ල විය.

1948 ජුලි 20 වෙනිදා, “එක්සත් ජනපද ආන්ඩුව පෙරලා දැමීමට” කුමන්ත්‍රණය කිරීම සම්බන්ධයෙන් ඇමරිකානු කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ නායකයින් දොළොස් දෙනෙකුට ස්මිත් පනත යටතේ චෝදනා එල්ල විය.

අධිචෝදනා කොමියුනිස්ට් විරෝධී මායාකාරියන් දඩයම් කිරීමේ (witch-hunt) ඉහළම අදියර වූ අතර, චිත්‍රපට සහ අනෙකුත් කලා ක්ෂේත්‍රවල විශාල පවිත්‍ර කිරීම් ඇතුළත් විය. ඇමරිකානු අධිරාජ්‍යවාදයේ ගෝලීය ආධිපත්‍යය ස්ථාපිත කිරීම අරමුනු කරගත්, සෝවියට් සංගමයට එරෙහිව යොමුකල සීතල යුද පිලිවෙත් ක්‍රියාවට නංවමින් සිටි, ජනාධිපති හැරී එස්. ටෲමන්ගේ ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂ පරිපාලනය විසින් ඔවුන් පහතට හෙලන ලදී.

අධිචෝදනා පත්‍රය ප්‍රකාශයට පත් කිරීමෙන් ඉක්බිතිව ප්‍රකාශයක් නිකුත් කරමින් ට්‍රොට්ස්කිවාදී සමාජවාදී කම්කරු පක්ෂයේ 1948 ජනාධිපති අපේක්ෂක ෆැරල් ඩොබ්ස් මෙසේ ප්‍රකාශ කළේය: “කුප්‍රකට ස්මිත් ‘ගැග්’ පනත යටතේ කොමියුනිස්ට් පක්ෂ නායකයින් දොළොස් දෙනාට අධිචෝදනා ගොනු කිරීම සිවිල් නිදහසට එරෙහි දරුණු පහරකි. මේ රටේ පොලිස් රාජ්‍යයක් සහ චින්තන පාලනයක් ස්ථාපිත කිරීමේ දිශානතියට ගත් තවත් පියවරකි.”

ඩොබ්ස්ගේ ප්‍රකාශය සිවිල් නිදහස සහ මානව හිමිකම් සංවිධානවල සමාන අදහස් ගෙන හැර දක්වමින්, නඩු පැවරීම එක්සත් ජනපදය තුල ඒකාධිපතිවාදයට හැරීමක් සලකුනු කරන බවට අනතුරු ඇඟවීය.

එස්ඩබ්ලිව්පීයේ අනෙකුත් සාමාජිකයින් 28 දෙනෙකු සමඟ 1941 දී ඩොබ්ස් ටම  ස්මිත් පනත යටතේ නඩු පවරන ලදී. විශේෂයෙන්ම යුද විරෝධී සංවිධාන ඉලක්ක කරගත් නීති සම්පාදනය යටතේ මුලින්ම චෝදනා එල්ල වී සිරගත කරනු ලැබුවේ ඔවුන්ය. 

රූස්වෙල්ට් පරිපාලනය විසින් එස්ඩබ්ලිව්පීයට පහර දෙනු ලැබුවේ එය කම්කරු ව්‍යාපාරය තුල  දෙවන ලෝක යුද්ධයට ඇමරිකානු සහභාගීත්වයට විරුද්ධ වූ සහ ගැටුමේ සියලු ප්‍රධාන බලවතුන්ගේ මැදිහත්වීම් වලට යටින් පවතින අධිරාජ්‍යවාදී අභිප්‍රේරණයන් හෙලිදරව් කල එකම ප්‍රවනතාවය එය වූ බැවිනි. ස්ටැලින්වාදී කොමියුනිස්ට් පක්ෂය, එක්සත් ජනපද-සෝවියට් යුද කාලීන සන්ධානයේ කොන්දේසි යටතේ, ඇමරිකානු අධිරාජ්‍යවාදය සමග පෙලගැසීමට අනුකූලව, ට්‍රොට්ස්කිවාදීන්ට එරෙහිව රූස්වෙල්ට් විසින් නඩු පැවරීම ගැන ඔල්වරසන් දුන්නේ ය.

1948 ඔහුගේ ප්‍රකාශයේ ඩොබ්ස් උත්ප්‍රාසය සටහන් කළේය. එහෙත් ස්ටැලින්වාදීන් මෙන් නොව, එස්ඩබ්ලිව්පීය කම්කරු ව්‍යාපාරය තුල ඇති අනෙකුත් ප්‍රවනතාවල ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අයිතීන් ආරක්ෂා කලේය, එයට වඩාත්ම මූලික එකඟ නොවීම් ද ඇත.

ඩොබ්ස්ගේ ප්‍රකාශය චෝදනාවේ හාස්‍යජනක ස්වභාවය සටහන් කළේය. කොමියුනිස්ට් පක්ෂය ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය සමග දිග්ගැස්සුනු පෙලගැසීමක සිටි අතර සමාජවාදී විප්ලවයට නොසැලෙන ලෙස සතුරු විය.

ඩොබ්ස් පැහැදිලි කළේ:

ස්ටැලින්වාදී නායකයින් මාක්ස්ගේ සහ ලෙනින් ගේ මූලධර්ම වෙනුවෙන් පෙනී සිටි බවට එල්ල වන චෝදනාව අපූරු සහ අසත්‍ය ය. ස්ටැලින්වාදී නායකයෝ බොහෝ කලකට පෙර මාක්ස්වාදී දර්ශනය අත්හැර දැමූහ. බ්‍රවුඩර් නෙරපා හැරීමෙන් පසු 1945 දී ඔවුන්ගේ ස්ථාවරය වෙනස් වීම, චෝදනා පත්‍රය එල්ල කර ඇති අතර, එය මාක්ස්වාදය වෙත නැවත පැමිණීමක් පෙන්නුම් නොකළ අතර එය හුදෙක් ක්‍රෙම්ලිනයේ නව විදේශ ප්‍රතිපත්තියට අනුගත වීමකි.

වර්තමාන නඩු පැවරීම ද කොමියුනිස්ට් පක්ෂය කෙරෙහි වොෂින්ටනයේ ආකල්පයේ මෑතකාලීන ආපසු හැරීමක ප්‍රතිඵලයකි. ෆෙඩරල් ආන්ඩුව, යුද්ධය අතරතුර කොමියුනිස්ට් පක්ෂය හි සුපිරි-දේශප්‍රේමී සහයෝගය, ඔවුන්ගේ වැඩ වර්ජන බිඳීම සහ වෘත්තීය සමිති සටන්කාමීන් දඩයම් කිරීම පිළිගැනීමට වඩා කැමැත්තෙන් සිටියේය.

අවසාන වශයෙන්, ඩොබ්ස් මෙසේ පැවසීය.

යුද සමයේදී එම ස්මිත් පනත යටතේම අපව සිරගත කිරීමට කොමියුනිස්ට් පක්ෂය හි සහාය පිළිගැනීමට අධිකරණ දෙපාර්තමේන්තුව ද කැමැත්තෙන් සිටියේය.  ස්ටැලින්වාදී නායකයන්ගේ කුහකකම, වංචාව සහ ද්‍රෝහීකම නොතකා, ඔවුන් ප්‍රතිපත්ති විරහිතව සිවිල් අයිතිවාසිකම් අත්හැරීම සහ යුද්ධයේදී අප වෙත කළ සාහසික ද්‍රෝහීකම් අනුකරණය කිරීමට අපට කිසිදු අදහසක් නැත.

වර්තමාන නඩු පැවරීමට එරෙහිව සීමාව දක්වා සටන් කිරීම සහ එයට විරුද්ධ වන ලෙස සමස්ත කම්කරු ව්‍යාපාරයම දැනුවත් කිරීම අපගේ යුතුකමක් ලෙස අපි සලකමු. පරිපාලනය විසින් සිවිල් අයිතිවාසිකම්වලට එල්ල කරන ප්‍රහාරය පිළිබඳ ප්‍රශ්නය මගේ ජනාධිපතිවරණ ව්‍යාපාරයේ ප්‍රධාන කරුණක් බවට පත් කිරීමට මම යෝජනා කරමි.

වසර 100 කට පෙර: පැන්චෝ විලා මෙක්සිකෝවේ දී ඝාතනය කරන ලදී

1923 ජූලි 20 වන දින, 1911-1920 මෙක්සිකානු විප්ලවයේ කැපී පෙනෙන නායකයෙකු වූ පැන්චෝ විලා, උතුරු චිහුවාහුවා ප්‍රාන්තයේ පැරල් නගරය අසල ඔහුගේ ගොවිපළේ සිට 

ඔහුගේ මෝටර් රථයෙන් ගමන් කරමින් සිටියදී තුවක්කුකරුවන් හත් දෙනෙකු විසින් ඔහුට  වෙඩි තබා තිබුණි. විලා සහ ඔහුගේ ආරක්ෂකයින් තිදෙනා මිය ගිය අතර ඔහුගේ පිරිවරෙන් එක් අයෙකු පමණක් දිවි ගලවා ගත්තේය. එකල මූලාශ්‍ර අනුමාන කළේ මෙම මිනීමැරුම මෙහෙයවා ඇත්තේ මෙක්සිකානු විප්ලවයේ ප්‍රතිවාදී කන්ඩායමක නායකයෙකු වන ෆ්‍රැන්සිස්කෝ හෙරේරා විසිනි, ඔහුගේ පියා සහ සහෝදරයන් තිදෙනා විලා විසින් මරා දමන ලදී. කෙසේ වෙතත්, ඝාතනය සඳහා දේශපාලනික අරමුණු ද බොහෝ දුරට තිබුණි.

උතුරු ප්‍රාන්තයේ ඩුරන්ගෝ හි දිළිඳු ලෙස උපත ලැබූ විලා, සියවස ආරම්භය වන විට කොල්ලකරුවෙකු බවට පත් වන තෙක් අඳ ගොවියෙකු,  ගඩොල් කපන්නෙකු සහ දුම්රිය පාලකයෙකු ලෙස සේවය කර ඇත. 1910 න් පසු ඔහු මෙක්සිකානු විප්ලවයේ නායකයෙකු බවට වර්ධනය වූයේ ඔහු සහ ඔහුගේ කණ්ඩායම ජනාධිපති පෝර්ෆිරියෝ ඩයස් පෙරලා දැමීමේ හමුදා ක්‍රියාමාර්ගවලට සම්බන්ධ වූ විටය. 1916 දී, විලා විසින් නිව් මෙක්සිකෝවේ කොලොම්බස් හි වැටලීමකට නායකත්වය දුන්නේ විප්ලවයට පිටුපසින් බලයට පත් වූ වෙනෙස්ටියානෝ කොරැන්සා ( Venustiano Carranza ) හි නව මෙක්සිකානු රජයට එක්සත් ජනපදය සහාය දුන් බැවිනි. ජනාධිපති විල්සන් මෙක්සිකෝවට ඇමරිකානු භටයන් 5,000 ක් යැවූ නමුත් ඔවුන්ට විලා අල්ලා ගැනීමට නොහැකි විය.

විලා සහ ඔහුගේ අනුගාමිකයින් 1919 දක්වා ඇමරිකානු දේශසීමාව අසල සුවාරෙස් නගරය වෙත ප්‍රහාරයක් දියත් කරන තෙක් කැරලිකාර භූමිකාවක් ඉටු කර ඇත. 1920 සිට, විලා ජීවත් වූයේ විශ්‍රාම යන බව කියන ඇඩොල්ෆෝ ඩි ලා හුයර්ටා පාලන තන්ත්‍රය සමඟ සාම සාකච්ඡාවලින් පසු රජය ඔහුට ලබා දුන් අක්කර 25,000 ක වතුයායක ය.

විලා 1924 මැතිවරණය සඳහා නැවත දේශපාලනයට පිවිසීමට සූදානම් වෙමින් සිටි බව කියනු ලැබේ. බොහෝ ඉතිහාසඥයින් විශ්වාස කරන්නේ 1924 දී ජනාධිපති බවට පත් වූ ප්ලූටාර්කෝ එලියාස් කැල්ස් ඔහුගේ  විභව ප්‍රතිවාදියෙකු මර්දනය කිරීමට මිනීමැරුමට අණ දුන් බවයි. 

සමාජවාදී මාධ්‍යවේදී ජෝන් රීඩ්ගේ ප්‍රථම ප්‍රකාශිත පොත, “කැරලිකාර මෙක්සිකෝව” (1914), පැන්චෝ විලාගේ හමුදාව සමඟ ගමන් කිරීමේ ඔහුගේ අත්දැකීම විස්තර කරයි.