thesocialist, Author at Global Socialist Reviews

The Gen-Z Uprisings and the Crisis of Leadership: Permanent Revolution against ‘Leaderless’ movements and ‘Left Populism’ – Part 2

class struggles, Democratic Rights, english, lead article, Marxist Theory, Perspective, politics, politics & economics / November 14, 2025

Class Foundations—The Objective Crisis and the Betrayal of fake Leaderships

By Sanjaya Jayasekera.

We publish here Part 2 of a series examining the global wave of Gen Z protests, the deepening crisis of revolutionary leadership, and the necessity of fighting for the program of socialist internationalism on the basis of Leon Trotsky’s Theory of Permanent Revolution. Part 1 was published on November 6, 2025 here.

The social crisis driving these predominantly youth-led uprisings is rooted in objective contradictions of global capitalism that no regime change can resolve.

Social Crises

Youth unemployment has reached catastrophic levels: 67 percent in Kenya, 20 percent in Nepal, with similar or worse figures across the former colonial world. In Bangladesh, even university graduates faced a quota system designed to limit access to the few available government positions, which was proposed to privilege Awami League political patronage networks. This educated but jobless generation confronts a future of permanent precarity, unable to secure even the modest middle-class existence their degrees once promised. Reportedly, by end of the 2022 fiscal year, more than 1,700 young Nepalis left the country daily to seek work in the Middle East or Southeast Asia, with peak periods seeing over 2,300 daily departures. Between 2008–09 and 2021–22, a total of 10,666 Nepali migrant workers died in foreign labour destinations, according to the Nepal Labour Migration Report 2022.¹

The cost-of-living crisis has made basic survival a daily struggle for hundreds of millions. Food, fuel, and medicine prices have exploded, driven by supply chain disruptions from the COVID-19 pandemic, the economic warfare accompanying the US-NATO proxy war in Ukraine, and the austerity policies dictated by international finance capital. In Sri Lanka, families waited in kilometer-long queues for rice and cooking gas. In the Philippines, catastrophic flooding—itself a product of climate change and the profit-mad real estate speculation that has created sprawling shantytowns without infrastructure—killed scores in 2025, one of the deadliest typhoon seasons on record. The flooding, and the human misery that it causes, are fundamentally the fault of capitalism, not corruption, which is undoubtedly widespread in the ruling circles. Corruption is the product of the nexus between big business, government and the state apparatus, the components of capitalism.

Behind these catastrophic conditions for the masses stands an obscene concentration of wealth at the opposite pole of society. While hundreds of millions confront destitution, billionaire wealth surged by $2 trillion in 2024 alone—equivalent to $5.7 billion per day—growing at triple the rate of 2023. The combined wealth of the world’s billionaires reached $15 trillion, with four new billionaires “minted” every week. In the United States, the ten richest individuals saw their wealth increase six-fold since March 2020, with Elon Musk’s fortune exploding from $33 billion to $469 billion—a fourteen-fold increase that recently culminated in a $1 trillion pay package placing his compensation at $50 million per hour, or three million times the starting wage at a Tesla factory². This accumulation is inextricably bound to the systematic plundering of the low-and middle-income countries. Most damning is the systematic transfer of value from the poorest countries—the centre of Gen-Z protests—to the super-rich of the major imperialist countries: the financial system extracted $30 million per hour in 2023 from these countries to the richest 1 per cent of the imperialist centers³. Global public debt reached $102 trillion in 2024, with low-income countries—predominantly in Africa, Asia, Latin America and the Caribbean—paying out a record $921 billion in interest to banks, hedge funds and asset managers, a net outflow that exceeded new income by $25 billion⁴. Some 3.4 billion people live in countries that spend more on interest payments to financial parasites than on health and education combined, with 61 countries devoting at least 10 percent of government revenues to servicing debt. The mechanisms of extraction have shifted: private creditors—BlackRock managing $10 trillion, Vanguard $8 trillion, State Street $4 trillion—now hold 61 percent of the external debt of low- and middle-income countries, extracting 39 percent of all external debt payments between 2020-2025, while borrowing costs for poor countries remain two to four times higher than for the United States.⁵

As David North observed as early as in 1992⁶, “Not even at the height of its glory did the British Empire possess even a fraction of the power over its colonial subjects that the modern institutions of world imperialism such as the World Bank, the IMF, GATT and the EC routinely exercise over the supposedly independent states of Latin America, Asia, Africa and the Middle East.”⁷ Meanwhile, according to World Bank data, the number of people living in poverty—approximately 3.5 billion—has barely changed since 1990, and at current growth rates with persistent inequality, ending poverty will take over a century⁸. This vast polarization is not the result of “policy choices” that could be reversed within capitalism, as liberal reformists claim, but expresses the fundamental law of capitalist accumulation that Marx identified 150 years ago: “Accumulation of wealth at one pole is, therefore, at the same time accumulation of misery, agony of toil, slavery, ignorance, brutality, mental degradation, at the opposite pole.⁹” The Gen-Z uprisings erupt from this irreconcilable contradiction between socialized production and private appropriation—a contradiction that can be resolved only through the expropriation of the financial oligarchy and the reorganization of economic life under workers’ control.

Trapped in debt burden

As stated, behind the immediate social crises stands the International Monetary Fund (IMF), the primary instrument through which imperialism (domination of finance capital) enforces debt peonage on former colonies. The IMF’s structural adjustment programs, supported by the World Bank, demand the same savage prescriptions everywhere: tax increases on workers and the poor, slashed spending on education and healthcare, privatization of public assets, deregulation to benefit foreign corporations, and currency devaluations that enrich finance capital while impoverishing the masses. When Kenya’s Finance Bill 2024 proposed new levies and taxes, when Sri Lanka’s government defaulted on foreign debt, when Bangladesh’s government cut subsidies—these were not isolated national decisions but directives from Wall Street and the IMF.

The debt crisis afflicting countries where Gen-Z protest movements sprouted reveals the IMF’s hand in systematic extraction of wealth from the former colonial world. Sri Lanka stands at the precipice with a government debt-to-GDP ratio of 96.1 percent in 2024, which is projected to be at 102 percent by the end of 2025¹⁰, following its 2022 default and subsequent IMF-mandated restructuring that reduced living standards catastrophically, under both presidents, Wickremasinghe and Dissanayake. Kenya’s public debt burden reached 67.8 percent of GDP ($91.3 billion) by June 2025¹¹, substantially exceeding the IMF’s average 50 percent threshold for developing countries¹², with debt service consuming 67.1 percent of revenues as of May 2024¹³—a staggering burden that directly precipitated the Finance Bill 2024 protests. Bangladesh’s relatively lower government debt ratio of 31.6-32.2 percent of GDP (2023-2024)¹⁴ masks the structural adjustment pressures that drove the 2024 uprising, while Nepal’s debt stood at 47.87 percent of GDP in 2024¹⁵, with projections showing continued increases driven by infrastructure spending and limited revenue mobilization.

The Philippines exemplifies how debt peonage operates even in so-called “emerging economies,” with government debt reaching 60.7 percent of nominal GDP in December 2024¹⁶, and interest payments rising to 6 percent of GDP in the first Quarter of 2025¹⁷. Peru maintains a lower debt ratio of 32.7-32.8 percent of GDP as of 2024¹⁸, yet faces IMF pressure for fiscal consolidation despite economic contraction. Madagascar’s debt burden is estimated to be 51.27 percent of GDP in 2025 and projected to be at 54.64 percent by 2028, with nearly 70 percent of public debt being external and held by official creditors¹⁹. Morocco’s debt declined from a pandemic peak 71.5 percent to 67.7-70 percent of GDP in 2024²⁰ through aggressive fiscal consolidation that has squeezed living standards.

The African nations of Tanzania, Cameroon, and Nigeria show debt ratios of 41.8 percent, 39.6 percent, and 41.3 percent of GDP respectively in 2024²¹. These figures obscure the reality that Africa’s median public debt stands at 65 percent of GDP, with 25 African countries carrying excess debt or facing high risk of debt distress, and over 60 countries spending more than 10% of government revenue on interest payments alone²². More critically, the composition of African debt has shifted dramatically, with commercial debt now accounting for 43 percent of total debt, up from 20 percent in 2000, meaning debt service costs have exploded even as headline ratios appear manageable²³. This debt architecture—whether the crushing burdens in Sri Lanka and Kenya or the “moderate” levels in Sub-Saharan Africa—serves a single function: the subordination of national economies to imperialism’s financial diktat, enforced through IMF structural adjustment programs that demand austerity, privatization, and the destruction of social programs while debt service claims an ever-larger share of government revenues.

Class Composition

The class composition of the Gen-Z movements reveals both their revolutionary potential and the mechanism of their betrayal. University students and unemployed youth provide the initial spark and often the most militant contingent. Their energy, courage, and willingness to confront state violence are undeniable. In Bangladesh, students faced down military units, confronting ruthless government attacks that killed close to a thousand and five hundred protesters; in Kenya, youth stormed parliament; in Nepal, protesters set government buildings ablaze. Yet this student vanguard, drawn predominantly from middle-class backgrounds, cannot provide independent political leadership for the fundamental transformation of society.

The decisive social force is the working class, whose participation in these movements demonstrates its latent power. In Sri Lanka, two one-day general strikes showed worker solidarity with the protesting youth, for whose defence the workers rushed to the main protest site in Colombo when they were attacked by government sponsored thugs on May 9, 2022. In Kenya, following the initial Gen-Z protests, wave after wave of strikes erupted: teachers, civil servants, healthcare workers, airport staff, university lecturers—all protesting low wages, precarious conditions, and privatization. Bangladesh’s garment workers, who produce billions of dollars in exports under brutal exploitation, participated in the protests even as their trade unions worked to demobilize them.

Union Treachery

Yet the working class was systematically prevented from transforming these uprisings into a conscious revolutionary movement for socialism. The critical mechanism of this betrayal was the role of trade union bureaucracies and pseudo-left organizations that function as police forces for the bourgeois order within the workers’ movement.

In Kenya, the trade union federations—the Central Organization of Trade Unions (COTU), the Kenya National Union of Teachers (KNUT), and the Kenya Union of Post-Primary Education Teachers (KUPPET)—all worked to isolate and defeat strikes that followed the Gen-Z uprising.²⁴ When teachers launched strikes demanding salary increases and opposing austerity, KNUT and KUPPET leaders negotiated sellout agreements with the Ruto government, accepting minimal wage increases while abandoning demands around privatization and working conditions. These same union bureaucrats had maintained their positions through the entire period of IMF-dictated austerity, revealing that their function is not to represent workers but to police their struggles within limits acceptable to capital.

In Sri Lanka, the trade unions played an even more directly counterrevolutionary role. During the 2022 uprising demanding Rajapaksa’s resignation, they called two limited one-day general strikes on April 28 and May 6, a response to mass protests and to contain worker discontent over the labor bureaucracy.¹³ But having allowed millions of workers to demonstrate their strength, the union leaders worked frantically to prevent this power from being consolidated into an independent political challenge to capitalism. They refused to call further strikes, opposed the formation of action committees independent of union control, and channeled the movement toward demands for an “interim government” promoted by the bourgeois parliamentary opposition—the Samagi Jana Balavegaya (SJB) and Janatha Vimukthi Peramuna (JVP), and supported by FSP, that would stabilize bourgeois rule. When health workers launched militant strikes,²⁵ the unions worked with the government to suppress them.

In Bangladesh, where garment workers constitute a massive proletarian force producing billions in exports, the trade union federations collaborated²⁶ directly in suppressing worker mobilizations. Even as tens of thousands of garment workers joined the protests against the Hasina government, their unions worked to prevent factory occupations, general strikes, or any independent working-class political intervention. After Hasina’s fall, when garment workers demanded wage increases and better conditions, the unions collaborated with the military-backed Yunus regime to enforce “order” in the factories.²⁷

This pattern reflects the class nature of the trade union bureaucracy. These officials enjoy salaries, privileges, and positions far above those of rank-and-file workers.²⁸ They are integrated into the capitalist state apparatus through labor ministries, tripartite commissions (union-company-government), and corporatist structures.²⁹ Their material interests lie not with the working class they nominally represent³⁰ but with preserving the system that grants them their privileged position.³¹ The WSWS analysis is definitive: “On these economic and political foundations—financial investments and direct subsidies from the capitalist state—rests a very privileged petty-bourgeois layer which constitutes the bureaucracy of the official unions… [this] only serves to conceal its real social character and the deep-going class antagonisms between it and the working class.”³²

The Reactionary Left

Alongside the union bureaucracy operates a network of reactionary left organizations whose function is to provide political cover for this betrayal. These groups—Stalinist, Maoist, various ex-Trotskyist renegades and the pseudo-left tendencies³³—present themselves as radical alternatives while systematically blocking the emergence of genuine revolutionary working-class leadership.

In Kenya, the Revolutionary Socialist League (RSL) and the Communist Party Marxist-Kenya (CPM-K) played critical roles in containing the radicalized Gen-Z uprising.³⁴ The RSL, while using revolutionary rhetoric, promoted the very “leaderless”, “no banners”, “no politics” character of the movement that only prevented working-class independent political intervention. Giving left cover to political confusion that benefited the bourgeoisie, Ezra Otieno, a leader of the RSL, said “…this is a good tactic not to have leaders emerging for now, because the government is actively looking for leaders. […] As the RSL, we go there with a purpose, because we must be in solidarity with the masses—we fully agree with what they say. So we go to the streets, we try to organise our people. When joining in, we do not carry banners as people just go without anything, to move around.”³⁵

The CPM-K’s core political orientation centers on defending Kenya’s 2010 Constitution—a document its predecessor, the CPK, helped to draft—while promoting the reformist illusion that implementing its supposedly “progressive articles” will somehow ‘inevitably’ lead to socialism.³⁶ This constitution was drafted by the ruling class with extensive funding from Britain and the United States precisely to stabilize capitalist rule after the 2007 post-election violence. By channeling mass anger into defense of this bourgeois legal framework, the CPM-K ensures that the struggle remains confined within capitalism.

In the Philippines, the pattern of fake-left betrayal reaches its most explicit and politically instructive form. The Stalinist umbrella organization BAYAN (est. in 1985) and the pseudo-left Akbayan party (Citizens’ Action Party) , which emerged out of a merger of a section of the Stalinist Communist Party of the Philippines (CPP) and various Social Democratic organizations in the 1990s³⁷—though historically rivals representing different trajectories of petty-bourgeois politics³⁸—are “coming into ever closer alignment with each other out of their shared orientation to sections of the Philippine bourgeoisie hostile to China”³⁹. When 100,000 people rallied in Manila on September 21, 2025—the 53rd anniversary of Ferdinand Marcos Sr.’s declaration of martial law—these two organizations led separate anti-corruption demonstrations that were, as the WSWS noted, “markedly middle-class” in their political character. However, significantly, the masses who thronged the streets were “not drawn to the protests by an orientation to a particular faction of the bourgeoisie”. In contrast, both BAYAN and Akbayan collaborated openly with bourgeois parties, both worked systematically to prevent the emergence of an independent working-class movement, and both channeled mass anger into the dead-end of bourgeois factional warfare between the Marcos and Duterte camps. The ultimate orientation of these demonstrations, “despite some anti-Marcos slogans and banners” was “towards an alliance against the forces of Duterte,” “which seeks to moderate Philippine ties to the United States in order to secure greater economic investment from China”.

Image Not Found — Akbayan partylist nominees—front from left: Dadah Kiram Ismula, Attorney Chel Diokno and House Representative Percival “Perci” Cendaña. Image from akbayan.org.ph

The treacherous role of BAYAN and Akbayan must be understood not as an aberration but as the logical outcome of their fundamental political orientation toward class collaboration. BAYAN, being one of Maoist CPP’s front organizations,⁴⁰ has for decades promoted the “two-stage theory” that subordinates the working class to a supposed “progressive national bourgeoisie” in a prolonged “national democratic” struggle that perpetually postpones socialist revolution.⁴¹ Akbayan, which bills itself as a “social democratic” alternative, has fully integrated into bourgeois parliamentary politics, holding seats in Congress and supporting imperialist-aligned bourgeois politicians. Its nationalist, opportunist and class collaborationist politics are the continuation of the Stalinist politics of the CPP.⁴² Once again, these forces unite in a shared function: blocking the independent political mobilization of the Philippine working class and subordinating it to bourgeois factions aligned with Washington’s strategic objectives in the Indo-Pacific. Their increasing alignment reflects not personal reconciliation but the inexorable logic of their petty-bourgeois politics in the epoch of imperialist war. As the Philippines is positioned on the “frontlines of Washington’s preparations for war with China,” both BAYAN and Akbayan have effectively become instruments for integrating mass opposition into imperialism’s war agenda, despite whatever anti-imperialist rhetoric they may occasionally deploy for tactical purposes.⁴³

Anti-Corruption Campaign

The anti-corruption framework promoted by both BAYAN and Akbayan party represents a contemporary disguise for the class-collaborationist politics that Stalinism has peddled globally for a century. Where Stalin’s “two-stage theory” openly called for a “bloc of four classes” including the “progressive national bourgeoisie,”⁴⁴ today’s pseudo-left calls for unity of “the people” against “corrupt elites”, as part of “completing democratic tasks”. Both formulations divide the bourgeoisie into progressive and reactionary camps, subordinate the working class to a bourgeois faction, and systematically block the fight for socialist revolution. WSWS explained, “The banner of an anti-corruption campaign is a political dead-end. It is politically amorphous and can serve as an umbrella for bringing together a wide range of bourgeois and petty-bourgeois parties and organisations, including those of the far-right.”⁴⁵ In the Philippines, this takes the concrete form of supporting bourgeois investigations into the Duterte camp while aligning with the Marcos government’s integration into US military structures. The strategic function becomes clear: ruling-class factions weaponize corruption charges against each other—Marcos launching investigations to preempt Duterte attacks, Duterte forces using the Senate to expose Marcos allies—while BAYAN and Akbayan provide a pseudo-radical veneer to what is fundamentally a reshuffling of positions within the capitalist ruling elite. The working class, which faces catastrophic unemployment, climate disasters, falling wages, and the prospect of being used as cannon fodder in a US war against China, is thereby prevented from organizing independently and advancing its own class interests.

This analysis of the Philippines protests applies universally. Indeed, in Sri Lanka, it was on the basis of an anti-corruption platform that the JVP/NPP exploited the overwhelming public hostility to all the traditional capitalist parties to come to power and implement the IMF’s austerity program. Nepal’s military-installed technocratic government justified itself through promises to combat corruption. Bangladesh’s banker Yunus positioned himself as above the corrupt political establishment.

But corruption is not an aberration from the system but an inherent feature of the property relations of monopoly capitalism. Private ownership of the means of production creates the material conditions for officials to enrich themselves. The bourgeois state exists precisely to defend the interests of the capitalist class, making “clean capitalism”, advocated by IMF, a contradiction in terms. As with all other democratic tasks, the protection of public assets against official corruption rests on the working class as part of its revolutionary act of expropriating the financial aristocracy, capitalist oligarchy and the abolition of the state itself.

Regime change serves imperialism

The wave of Gen-Z protests succeeded in a couple of countries effecting regime changes, replacing one set of representatives of the bourgeoisie in power with another. The mass uprisings, born from genuine rage at intolerable conditions, are channeled through anti-corruption frameworks into support for “clean” administrators who implement the same or worse policies. Bangladesh’s Yunus, with his Western connections, promises “robust economic reforms.” Kenya’s Ruto-Odinga coalition continues austerity while designating the country a US “major non-NATO ally.”

Wickremesinghe in Sri Lanka used police-state repression to enforce IMF demands, while, his successor, president Dissanayaka’s government is employing the whole state machinery, the parliament, media and usual rhetoric of deception, and its trade union bureaucracy to contain and suppress class struggles against its continued implementation of the IMF dictates to the letter. Nepal’s technocrats position themselves above politics while preserving capitalist property relations.

The working class and rural masses bear the full weight of this betrayal by the pseudo-left and trade union bureaucracies. New regimes perpetuate austerity programs and serve imperialist interests under fresh political banners—“progressive” coalitions, “anti-corruption” governments, or military-backed technocrats—while preserving capitalist property relations intact. Workers who risked their lives confronting state violence now face renewed demands for “belt-tightening” and “fiscal discipline” to achieve “economic stability”—the identical rhetoric that drove them into the streets. The revolutionary energy that toppled governments dissipates into exhaustion and demoralization as the pseudo-left channels mass anger back into support for one capitalist faction against another. This political disorientation creates fertile conditions for right-wing and fascistic forces to exploit mass disillusionment. Demagogues channel legitimate rage of the working class and sections of the oppressed middle-class toward scapegoats—immigrants, ethnic minorities, “corrupt politicians”, “corrupt public officers” and “drug menace” or the underworld—while leaving capitalist exploitation and imperialist domination untouched. Parliament and elections function as the critical mechanisms through which the bourgeoisie reconsolidates its rule, channeling mass opposition into safe constitutional frameworks that subordinate the working class to bourgeois factional warfare.

The historical experiences of Italy (1920-22), Germany (1933), and France (1936-39) demonstrate with tragic clarity how betrayed revolutionary movements can be transformed into their opposite. In each case, the political betrayals of Social Democracy and Stalinism—the refusal to fight for workers’ power, the subordination of the working class to the “democratic” bourgeoisie through Popular Fronts, the suppression of independent working-class political organization—paralyzed and demoralized the masses, clearing the path for fascism’s brutal consolidation. As Trotsky emphasized in analyzing these catastrophes, “Fascism is a particular governmental system based on the uprooting of all elements of proletarian democracy within bourgeois society,” made possible only by the prior betrayal of revolutionary leadership.⁴⁶ The same dialectic operates in contemporary Gen-Z uprisings: pseudo-left organizations systematically prevent independent working-class mobilization under socialist leadership, creating the conditions for bourgeois reaction to reassert itself through both parliamentary mechanisms and, where necessary, authoritarian consolidation.

These outcomes constitute a stark warning: regime change within the framework of capitalism represents a strategic dead-end for the working class. The fundamental lesson of the Gen-Z uprisings is not that mass movements cannot overthrow governments—they demonstrably can—but that overthrowing governments without overthrowing the capitalist system produces only a reshuffling of personnel within the same exploitative structure. The task confronting workers and youth is not to stop their struggle at the doors of parliament or the presidential palace, but to carry it forward to the expropriation of the capitalist class and the establishment of workers’ power. Only the conquest of political power by the working class, organizing the rural masses and the oppressed middle class under its leadership, can overcome the dead-ends that preserve the very system responsible for exploitation, mass unemployment, climate catastrophe, and imperialist war.

To be continued…

Yearender 2022: More Nepalis leave for foreign jobs in 2022, https://kathmandupost.com/money/2022/12/29/more-nepalis-leave-for-foreign-jobs-in-2022
↩︎
WSWS, “Elon Musk’s $1 trillion payout and the case for expropriation” (8 November 2025)
https://www.wsws.org/en/articles/2025/11/08/gqvw-n08.html
↩︎
https://www.weforum.org/stories/2025/01/oxfam-new-report-inequality-colonialism/
↩︎
WSWS, “The World of Debt” https://www.wsws.org/en/articles/2025/08/24/errm-a24.html
↩︎
Ibid ↩︎
David North, ‘Capital, Labor and the Nation-State’ (World Socialist Web Site, 18 June 1992)
https://www.wsws.org/en/special/library/fi-20-1/02.html
↩︎
Statement of the International Committee of the Fourth International Globalization and the International Working Class, International finance vs. the capitalist state
https://www.wsws.org/en/special/library/globalization-international-working-class/07.html
↩︎
Oxfam “Takers Not Makers” report
https://www.oxfam.org/en/takers-not-makers-unjust-poverty-and-unearned-wealth-colonialism
↩︎
Karl Marx, Capital, Volume 1, Chapter 25
↩︎
https://tradingeconomics.com/sri-lanka/government-debt-to-gdp
↩︎
https://www.ecofinagency.com/news-finances/0910-49407-kenya-s-public-debt-reaches-67-8-of-gdp-in-june-2025-finance-minister-says
↩︎
https://cytonnreport.com/topicals/review-of-kenyas-1#:~:text=Consequently%2C%20the%20debt%20to%20GDP,collection%20and%20prudent%20debt%20repayments ↩︎
https://www.cytonn.com/topicals/review-of-kenyas-1
↩︎
https://tradingeconomics.com/bangladesh/government-debt-to-gdp ↩︎
https://www.statista.com/statistics/422519/national-debt-of-nepal-in-relation-to-gross-domestic-product-gdp/
↩︎
https://www.ceicdata.com/en/indicator/philippines/government-debt–of-nominal-gdp
↩︎
https://cpbrd.congress.gov.ph/wp-content/uploads/2025/08/DP13-Sustaining-Growth-Managing-Debt-FINAL.pdf
↩︎
https://www.ceicdata.com/en/indicator/peru/government-debt–of-nominal-gdp
↩︎
https://documents1.worldbank.org/curated/en/099042925131559525/pdf/BOSIB-a6f0fd17-800e-44dd-b2c0-c4e8f502a103.pdf ↩︎
https://tradingeconomics.com/morocco/government-debt-to-gdp
↩︎
https://businessday.ng/news/article/10-least-indebted-african-countries-in-2024-imf/
↩︎
https://africatalyst.com/trapped-by-mounting-debt-africa-pushes-for-a-financial-reset/
↩︎
https://www.afdb.org/en/news-and-events/annual-meetings-2024-old-debt-resolution-african-countries-cornerstone-reforming-global-financial-architecture-70791
↩︎
WSWS, ‘Strike wave erupts across Kenya despite trade unions’ attempt to strangle’ it”https://www.wsws.org/en/articles/2024/09/10/swrk-s10.html ↩︎
WSWS, ‘Sri Lankan health employees strike over fuel shortages and inability to travel to work’ https://www.wsws.org/en/articles/2022/07/05/msnn-j05.html
↩︎
WSWS, ‘Bangladeshi prime minister threatens protesting garment workers’ https://www.wsws.org/en/articles/2022/06/13/ojdc-j13.html
↩︎
WSWS, ‘Tens of thousands of Bangladeshi garment workers continue protests’ https://www.wsws.org/en/articles/2024/11/15/menp-n15.html
↩︎
WSWS, “A wave of defeats and betrayals” (from The Globalization of Capitalist Production) https://www.wsws.org/en/special/library/globalization-international-working-class/28.html
↩︎
WSWS, “‘Biden gets it!’: Britain’s trade unions make their corporatist pitch to government and business” https://www.wsws.org/en/articles/2021/09/20/tuni-s20.html
↩︎
WSWS, “A fresh lesson: The end of the Detroit newspaper strike and the crisis of the labor movement”: “The bureaucracy itself is a privileged, upper-middle class social layer. Because it is tied to the capitalist system, it seeks to conceal from the working class the real nature of this system and the position of workers within it.” https://www.wsws.org/en/articles/2001/01/iwb-j04.html
↩︎
WSWS, David North, “Trotsky’s Last Year” (01 September 2020) https://www.wsws.org/en/articles/2020/09/02/ann5-s02.html
↩︎
WSWS, “Sellout at Arconic: The latest showdown between workers and the unions” https://www.wsws.org/en/articles/2022/06/03/pers-j03.html
↩︎
David North, “The theoretical and historical origins of the pseudo-left” (World Socialist Web Site, 18 July 2012), https://www.wsws.org/en/articles/2015/02/24/pseu-f24.html
↩︎
WSWS, ‘One year since the Gen-Z Uprising in Kenya: The need for a socialist and internationalist strategy’ (24 June 2024) https://www.wsws.org/en/articles/2025/06/24/yvsc-j24.html
↩︎
WSWS, “Kenya’s Gen Z insurgency, the strike wave and the struggle for Permanent Revolution—Part 3” https://www.wsws.org/en/articles/2024/10/06/xrfc-o06.html
↩︎
WSWS, “Kenya’s National People’s Council: A petty-bourgeois nationalist trap for the Gen Z revolt” https://www.wsws.org/en/articles/2025/08/21/hkao-a21.html; “Stalinist Communist Party Marxist-Kenya seeks new political trap for rising discontent among workers, youth—Part Three” https://www.wsws.org/en/articles/2025/03/06/wgqk-m06.html
↩︎
WSWS, “Duterte allies dominate Philippine midterm election campaign” (21 January 21 2019) https://www.wsws.org/en/articles/2019/01/21/phil-j21.html
↩︎
Brief History, https://www.akbayan.org.ph/our-story#:~:text=Even%20with%20these%20efforts%2C%20democracy,that%20often%20happen%20in%20politics
↩︎
WSWS, Major protests against corruption in the Philippines (21 September 2025)
https://www.wsws.org/en/articles/2025/09/22/zhyf-s22.html
↩︎
WSWS, ‘Philippine “left” quarrels over election’ (13 November 2012)
https://www.wsws.org/en/articles/2012/11/left-n13.html
↩︎
Ibid ↩︎
Ibid ↩︎
WSWS, “The Philippine ‘left’ and the constitutional crisis” (20 December 2011)
https://www.wsws.org/en/articles/2011/12/phil-d20.html
↩︎
WSWS, “70 years after the Chinese Revolution: How the struggle for socialism was betrayed” (24 October 2019)
https://www.wsws.org/en/articles/2019/10/24/lect-o24.html
↩︎
WSWS, “Major protests against corruption in the Philippines” (22 September 2025)
https://www.wsws.org/en/articles/2025/09/22/zhyf-s22.html
↩︎
WSWS, The rise of fascism in Germany and the collapse of the Communist International”
https://www.wsws.org/en/articles/2005/10/le9-all.html
↩︎

The Gen-Z Uprisings and the Crisis of Leadership: Permanent Revolution against ‘Leaderless’ movements and ‘Left Populism’ – Part 2 Read More »

ජෙන්-Z නැගිටීම් සහ නායකත්වයේ අර්බුදය: ‘නායකත්වයක් නොමැති’ ව්‍යාපාර සහ ‘වාම ජනතාවාදයට’ එරෙහිව නොනවතින විප්ලවය – 1 කොටස

class struggles, Democratic Rights, lead article, Marxist Theory, Perspective, politics, politics & economics / November 10, 2025

සංජය ජයසේකර විසිනි.

ජෙන්-Z විරෝධතාවල ගෝලීය රැල්ල, විප්ලවවාදී නායකත්වයේ ගැඹුරු වන අර්බුදය සහ ලියොන් ට්‍රොට්ස්කිගේ නොනවතින විප්ලව න්‍යායේ පදනම මත සමාජවාදී ජාත්‍යන්තරවාදයේ වැඩපිළිවෙල සඳහා සටන් කිරීමේ අවශ්‍යතාවය විභාග කරන ලිපි මාලාවක 1 කොටස අපි මෙහි පළ කරමු. මෙම කොටස 2025 නොවැම්බර් 06 වන දින theSocialist.lk වෙබ් අඩවියේ The Gen-Z Uprisings and the Crisis of Leadership: Permanent Revolution against ‘Leaderless’ movements and ‘Left Populism’ – Part 1 යන සිරසින් ඉංග්‍රීසි බසින් පළ කෙරුණි.

ඩකා වීදිවල සිට නයිරෝබි දක්වා, කොළඹ සිට කත්මණ්ඩු දක්වා, මැනිලා සිට පැරණි යටත් විජිත ලෝකයේ සෑම අස්සක් මුල්ලක් නෑරම—මොරොක්කෝවේ සිට පේරු දක්වා, මැඩගස්කරයේ සිට ඉදිරියට—තරුණයින් විසින් මෙහෙයවන ලද නැගිටීම් රැල්ලක් 2022 සහ 2025 අතර කාලය තුළ ගෝලීය ධනවාදී ක්‍රමය සොලවා ඇත. මෙම ව්‍යාපාර ඔවුන්ගේ පරිමාණය, සටන්කාමීත්වය සහ පෙනීමට ඇති ස්වයංසිද්ධතාවයෙන් ගෝලීය අවධානය දිනා ගෙන ඇත. 2024 සැප්තැම්බර් මාසයේදී, බංග්ලාදේශයේ, ප්‍රධාන වශයෙන් කෝපාවිෂ්ඨ තරුණයින් මිලියන ගණනක්, අගමැතිනි ෂෙයික් හසීනාගේ ඉල්ලා අස්වීම ඉල්ලා පෙළපාලි ගියහ¹. කෙන්යාවේ, යටත් විජිත බ්‍රිතාන්‍යයෙන් නිදහස ලැබීමෙන් පසු විශාලතම සහ වඩාත්ම තිරසාර විරෝධතා ව්‍යාපාරය 2024 ජුනි මාසයේ² සිට පසුගිය ඔක්තෝම්බරය දක්වා පැවැත්විණි. පසුගිය මාසයේ, ජෙනරේෂන් ඉසෙඩ් (ජෙන්-Z යනු ආසන්න වශයෙන් 1997 සහ 2012 අතර උපත ලැබූ ජන කණ්ඩායමයි) විරෝධතාකරුවන් ජනාධිපතිගේ යෝජිත කප්පාදු නීතිය හේතුවෙන් පාර්ලිමේන්තුවට කඩා වැදී ජනාධිපති විලියම් රූටෝගේ රජය බිඳවැටීමේ අද්දරට ගෙන ආහ. 2022 ජූලි මාසයේදී ශ්‍රී ලංකාවේ තරුණයින් විසින් ගාලු මුවදොර පිටිය අත්පත් කර ගෙන ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ රටින් පලවා හරිනු ලබිණි. පසුගිය සැප්තැම්බර් මාසයේදී මාරාන්තික වීදි සටන් මධ්‍යයේ නේපාලයේ රජය පෙරළා දැමිණි. පසුගිය මාසයේ, පිලිපීනය දශක දෙකකින් එහි විශාලතම විරෝධතා දුටු අතර, ඔක්තෝබර් 14 වන දින, මහජන බලමුලු ගැන්වීමකින් ඉක්බිතිව සිදු වූ මිලිටරි මැදිහත්වීමකින් පසුව මැඩගස්කර ජනාධිපති ඇන්ඩ්‍රි රාජොයිලිනා බලයෙන් පහ කරන ලදී. ගාසා තීරයේ සියොන්වාදී ඊශ්‍රායලයේ ජන සංහාරයට එරෙහිව සහ එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපති ඒකාධිපතිත්වයක් සඳහා සූදානම් වෙමින් ලොව පුරා ආක්‍රමණකාරීත්වයක් දිගේලි කරන ට්‍රම්ප් පරිපාලනයට එරෙහිව, දස දහස් ගණනකගේ මහා විරෝධතා රැලි සිය ගණනක් මෙම ව්‍යාපාර හා සමකාලීන විය.

බංග්ලාදේශයේ දී, බටහිර අධිරාජ්‍යවාදය සමඟ සමීප සබඳතා ඇති බැංකුකරුවෙකු වන මුහම්මද් යූනුස් හමුදාව විසින් පත් කරන ලද අතර, ඔහු වහාම “ශක්තිමත් හා දුරදිග යන ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ” ප්‍රකාශයට පත් කළේය—එය ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ ම්ලේච්ඡ කප්පාදු සඳහා විනිවිද පෙනෙන කේතයකි. එක්සත් ජනපදයේ “නේටෝ නොවන ප්‍රධාන සගයෙකු” ලෙස නම් කරන ලද කෙන්යාවේ දී, ජනතා වීරයා ලෙස පෙනී සිටි අභාවප්‍රාප්ත විපක්ෂ නායක රයිලා ඔඩින්ගා, විරෝධතාකරුවන් විරුද්ධ වූ ප්‍රතිපත්තින්ට සර්ව සමාන ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා රූටෝගේ රජය සමඟ අත්වැල් බැඳගත්තේය. ශ්‍රී ලංකාවේ නැගිටීම, පොලිස් රාජ්‍ය මර්දනය භාවිතා කරමින් කප්පාදුව අනුකම්පා විරහිතව ක්‍රියාත්මක කළ IMF ගැති ආවතේවකාර රනිල් වික්‍රමසිංහ වෙත බලය ලබා දුන්නේය. නේපාලයේ විරෝධතා, හමුදාව විසින් ගසාකනු ලැබුවේ, සියලුම දේශපාලන පක්ෂ පසෙකට කර ලමින් හිටපු අගවිනිසුරු සුෂිලා කාර්කිගේ නායකත්වයෙන් යුත් තාක්ෂණික(technocratic) අන්තර්කාලීන රජයක් ස්ථාපිත කිරීම සඳහා ය.

මෙම අරගලවලදී තම ජීවිත පරදුවට තැබූ මිලියන සංඛ්‍යාත තරුණයින් සඳහා ඒවායේ ප්‍රතිඵල විනාශකාරී පාවාදීම් නිරූපනණය කරයි. කම්කරු පන්තිය සහ පීඩිත ජනතාව මුහුණ දෙන මූලික ප්‍රශ්න තවමත් විසඳී නොමැත: තරුණයින්ට රැකියා, අධ්‍යාපනය සහ යහපත් අනාගතයක් සුරක්ෂිත කර ගන්නේ කෙසේද? වඩ වඩාත් ඒකාධිපතිවන පාලන තන්ත්‍රයන්ට එරෙහිව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අයිතිවාසිකම් ආරක්ෂා කරන්නේ කෙසේද? අධිරාජ්‍යවාදී මූල්‍ය ප්‍රාග්ධනයේ ග්‍රහණය බිඳ දැමිය හැක්කේ කෙසේද? ඉතාමත් හදිසි ප්‍රශ්නය වන්නේ, එක්සත් ජනපදය සහ නේටෝව රුසියාවට සහ චීනයට එරෙහිව විනාශකාරී යුද්ධ සඳහා සූදානම් වෙද්දී, ධනේශ්වර බලවතුන්ගේ අවශ්‍යතාවලට පමණක් සේවය කරන මෙම ගැටුම්වලදී වෙඩි උන්ඩ බවට පත්වීමෙන් කම්කරු පන්තිය සහ තරුණයින් වළක්වා ගන්නේ කෙසේද? යන්නයි.

පිළිතුර පවතින්නේ ව්‍යාජ-වාම සංවිධාන විසින් ප්‍රවර්ධනය කරන ලද “නායකත්වයක් නොමැති”—එනම්, මූලික වශයෙන් අධිරාජ්‍යවාදී ගැති සහ ධනේශ්වර ගැති—මිථ්‍යා කථා තුළ හෝ, මහජන කෝපය එක් ධනේශ්වර කන්ඩායමක සිට තවත් ධනේශ්වර කන්ඩායමකට සහාය වීම දක්වා යොමු කරන දූෂණ විරෝධී රාමු තුළ නොවේ. මෙම ව්‍යාපාර, ඒවායේ විප්ලවීය විභවය තිබියදීත්, ධනවාදය ආරක්ෂා කරන බලවේග විසින් ක්‍රමානුකූලව පැහැරගෙන ඇත්තේ මන්දැයි තේරුම් ගැනීම එයට අවශ්‍ය වේ. එය ලියොන් ට්‍රොට්ස්කි විසින් ඔහුගේ නොනවතින විප්ලව න්‍යාය තුළ ස්ථාපිත කරන ලද සහ දශක ගණනාවක ස්ටැලින්වාදී, මාඕවාදී සහ පැබ්ලෝවාදී සංශෝධනවාදයට එරෙහිව හතරවන ජාත්‍යන්තරයේ ජාත්‍යන්තර කමිටුව (ICFI) විසින් ආරක්ෂා කරන ලද න්‍යායික පදනම් වෙත නැවත පැමිණීමක් ඉල්ලා සිටී. සියල්ලටත් වඩා, එය විප්ලවවාදී නායකත්වය යටතේ කම්කරු පන්තියේ ස්වාධීන දේශපාලන බලමුලු ගැන්වීමක් ඉල්ලා සිටී—එනම් ලෝක සමාජවාදී විප්ලවය සඳහා අරගලය කිරීමට සෑම රටකම ICFI හි ශාඛා ගොඩනැගීමයි.

ගෝලීය ජෙන්-Z නැගිටීම් සහ ඒවායේ පාවාදීමේ ප්‍රතිඵල

2022-2025 ජෙන්-Z විරෝධතා ව්‍යාපාර මහාද්වීප හරහා කැපී පෙනෙන ලෙස සංගත රටාවක් අනුගමනය කරමින්, හුදකලා ජාතික සංසිද්ධීන් නොව ධනවාදයේ තනි ගෝලීය අර්බුදයක ප්‍රකාශනයන් හෙළි කරයි.

ශ්‍රී ලංකාවේ 2022 අත්දැකීම අච්චුව සපයන ලදී. 2022 අප්‍රේල් සහ ජූලි අතර, අහස උසට නැඟෙන මිල ගණන්, ඉන්ධන හිඟය, විදුලි කප්පාදුව, පොහොර කප්පාදුව සහ බෝග විනාශය සහ ඖෂධ හිඟය ජීවිතය දරාගත නොහැකි තත්වයකට පත් කළ විට ලක්ෂ සංඛ්‍යාත ජනතාවක් වීදි බැස ගති. COVID-19 වසංගතය සහ යුක්රේනය තුළ රුසියාවට එරෙහි එක්සත් ජනපද-නේටෝ ප්‍රොක්සි යුද්ධයෙන් ඇති වූ ආර්ථික බාධාව ගෝලීය සැපයුම් දාමයන් විනාශ කර තිබුණි. ශ්‍රී ලංකාවේ විදේශ සංචිත බිඳ වැටුණු අතර, රජයට එහි ණය ගෙවීම පැහැර හැරීමට සහ අත්‍යවශ්‍ය ආනයන නතර කිරීමට සිදුවිය. ජනාධිපති රාජපක්ෂ ඉල්ලා අස්විය යුතු බවට—”ගෝඨා ගෙදර යනු”—සහ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන් 225 ක් වන සියලු දෙනා ඉවත් කළ යුතු බවට ඉල්ලීම් සමඟ මහජන විරෝධතා පුපුරා ගිය අතර, එහිදී ග්‍රාමීය හා නාගරික දුප්පතුන්ගෙන් මිලියන ගණනක් විවිධ ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් හරහා සහභාගී වූහ (අරගලවලට රටේ උතුරේ යාපනයේ තරුණයින්ගෙන් සහ උඩරට වතු කම්කරුවන්ගෙන් බොහෝ දුරට සහයෝගය ලබා ගත නොහැකි වූයේ, ප්‍රධාන වශයෙන් දකුණේ කිසිදු පාලන තන්ත්‍ර වෙනසක් ඔවුන්ගේ කිසිදු මූලික ගැටලුවක් විසඳනු ඇතැයි ඔවුන් නොදුටු නිසා මිස අත්‍යවශ්‍යයෙන්ම, එම ප්‍රජාවන් තුළ ක්‍රියාත්මක වන අපකීර්තිමත් ධනේශ්වර දෙමළ ජාතිකවාදීන්ගේ සහ වෘත්තීය සමිති නිලධරයෙ ජීවග්‍රහණය නිසා නොවේ). අප්‍රේල් 28 සහ මැයි 6 යන දිනවල සීමිත එක්දින මහා වැඩවර්ජන දෙකක් කැඳවීමට වෘත්තීය සමිතිවලට බල කෙරුණු අතර, එය කම්කරු පන්තිය මැදිහත් වන විට එහි දැවැන්ත බලය පෙන්නුම් කළේය. රාජපක්ෂට 2022 ජූලි 13 වන දින රටින් පලා යාමට සිදුවිය.

නමුත් ව්‍යාපාරයේ දේශපාලන නායකත්වය වෘත්තීය සමිති නිලධාරීන්, ව්‍යාජ වාම පෙරටුගාමී සමාජවාදී පක්ෂය (FSP), ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ (JVP) තරුණ බලල් අත්, සහ ගාලු මුවදොර පිටියේ මධ්‍යම පන්තික කණ්ඩායම් අත පැවතුනි. මොවුන් සියල්ල කම්කරු පන්තිය ධනේශ්වර පාලනය ආරක්ෂා කරන සංක්‍රාන්තික “අන්තර්කාලීන රජයක්” සඳහා වන ඉල්ලීම් වලට යටත් කළේය. මේ අනුව, කම්කරු විරෝධය මැඩපැවැත්වීම සඳහා අත්‍යවශ්‍ය මහජන සේවා පනත ඇතුළු කුරිරු නීති භාවිතා කරමින්, IMF හි කප්පාදු වැඩසටහන යකඩ හස්තයකින් ක්‍රියාත්මක කළ වික්‍රමසිංහ බලයට පත් කිරීමට පාර්ලිමේන්තුවට හැකි විය. සමාජවාදී සමානතා පක්ෂය (සසප) ඒ අවස්ථාවේ අනතුරු ඇඟවූයේ: “කම්කරු පන්තියේ විමුක්තිය කම්කරුවන්ගේම කාර්යයයි” සහ “පවතින සමාජ ක්‍රමය තුළ දැවැන්ත සමාජ ගැටලුවලට විසඳුමක් නොමැති අතර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අයිතිවාසිකම් මර්දනය කිරීම අවසන් කළ නොහැක” යනුවෙනි. කෙසේ වෙතත්, සසපයේ බලවේග සීමිත වූ අතර, මහා වැඩ වර්ජනයක් බලමුලු ගැන්වීමට සහ මහජන නැගිටීම කම්කරු බලය සඳහා අරගලයක් බවට පරිවර්තනය කිරීමට අවශ්‍ය මහජන විප්ලවවාදී නායකත්වය සැපයීමට ඒ වනවිට පක්ෂයට නොහැකි විය. දශක ගණනාවක් තිස්සේ ස්ටැලින්වාදය, මාඕවාදය සහ ජාතිකවාදී වෘත්තීය සමිති නිලධරයන් සහ හතරවන ජාත්‍යන්තරය තුළ පැබ්ලෝවාදය විසින් සිදු කරන ලද පාවාදීම්, කම්කරු පන්ති විඥානය ක්‍රමානුකූලව අඩපණ කර තිබූ අතර, එමඟින් පක්ෂය දුරස්ථභාවී (alienation) වීමට පීඩනය යෙදුනෙන්, කම්කරු පන්තිය, තරුණයින් සහ මධ්‍යම පන්තියේ පීඩිත ස්ථර එක්සත් විප්ලවවාදී ප්‍රහාරයක් සඳහා මෙහෙයවිය හැකි මහජන ට්‍රොට්ස්කිවාදී පක්ෂයක් මතුවීම වැළැක්වීය.

බංග්ලාදේශයේ 2024 හි පුපුරන සුලු සතිවලට ලංකාවේ අත්දැකීමට සමාන රූපී වූ සම්පීඩිත ගමන් පථයක් දක්නට ලැබුණි. ජූලි මාසයේදී, වෙනස්කම්වලට එරෙහි ශිෂ්‍යයන් (Students against Discrimination) යටතේ සංවිධානය වූ විශ්ව විද්‍යාල සිසුන් ප්‍රතිගාමී රැකියා කෝටා ක්‍රමයට විරෝධය දැක්වීමට පටන් ගත්හ. පොලිසිය, හමුදා ඒකක සහ සිසුන් විශාල සංඛ්‍යාවක් ඝාතනය කළ අවාමි ලීග් මැරයන් මුදා හරිමින් මිනීමරු ප්‍රචණ්ඩත්වයෙන් හසීනාගේ රජය ප්‍රතිචාර දැක්වූ විට විරෝධතා නාටකාකාර ලෙස උත්සන්න විය. අගෝස්තු මුල වන විට, මිලියන ගණනක් ඩකා වෙත පෙළපාලි යමින් සිටියේ, කෝටා ක්‍රමය කෙරෙහි කෝපය නිසා පමණක් නොව, දැවෙන දරිද්‍රතාවය, දැවැන්ත අසමානතාවය සහ බිලියන ගණනින් අපනයන ආදායම් නිපදවන ඇඟලුම් කර්මාන්තයේ අනුකම්පා විරහිත සූරාකෑම ආදිය කෙරෙහි ගොඩ ගැසුණු කෝපාග්නියෙනි. නැගිටීම පාලනය කිරීමට අසමත් වූ මිලිටරිය අගෝස්තු 05 දින හසීනාට ඉල්ලා අස්වී ඉන්දියාවට පලා යාමට බල කළේය.

මිලිටරිය වහාම යූනුස්ගේ ප්‍රධානත්වයෙන් යුත් අන්තර්කාලීන පරිපාලනයක් ස්ථාපිත කළේය. ඔහුගේ “එක්සත් ජනපද සහ යුරෝපීය අධිරාජ්‍යවාදී බලවතුන් සමඟ සමීප සම්බන්ධතා” ප්‍රධාන ධාරාවේ වාර්තාකරණයේදී පවා අවධාරණය කෙරුණි. වාම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සන්ධානයේ (Left Democratic Alliance) කාණ්ඩ ගැසී සිටි ස්ටැලින්වාදී පක්ෂ සහ බංග්ලාදේශ ජාතික පක්ෂය (Bangladesh National Party) ඔහුට ඔවුන්ගේ පූර්ණ සහයෝගය පොරොන්දු විය. මෙම පෙරළිය පුරාවටම, බංග්ලාදේශ කම්කරු පක්ෂය (Workers Party of Bangladesh) ඇතුළු වෘත්තීය සමිති සහ ව්‍යාජ වාම බලවේග, කම්කරු පන්තිය තමන්ගේම වැඩසටහනක් සමඟ ස්වාධීන බලවේගයක් ලෙස මැදිහත් වීම වැළැක්වීම සඳහා ක්‍රමානුකූලව කටයුතු කළහ³. ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවිය (WSWS) නිවැරදිව විශ්ලේෂණය කළ පරිදි: “කම්කරුවන් සහ ඔවුන්ගේ පවුල් සිසුන් විසින් ආරම්භ කරන ලද විරෝධතාවලට එක් විය. කෙසේ වෙතත්, ඔවුන් එසේ කළේ පන්තියක් ලෙස වැඩ වර්ජන සහ පන්ති අරගලයේ වෙනත් ආයුධ භාවිතා කරමින් සහ තමන්ගේම ඉල්ලීම් ඉදිරියට ගෙන යාමෙන් නොව පුද්ගලයන් ලෙසය.”

කෙන්යාවේ ජෙන්-Z කැරැල්ල 2024 ජුනි-අගෝස්තු මාසවල සිදු වුනු අතර, එය මෙම ව්‍යාපාර අතරින් සමහර විට දේශපාලනිකව වඩාත්ම ඉදිරියට ගිය එකක් විය. තරුණ විරැකියාව සියයට 67 දක්වා ළඟා වීම, 2024 මූල්‍ය පනත් කෙටුම්පතින් IMF විසින් නියම කරන ලද බදු වැඩි කිරීම් සමඟ ඒකාබද්ධව, ජනාධිපති විලියම් රූටෝගේ ඉල්ලා අස්වීම ඉල්ලා මහජන විරෝධතා ඇවිලවීය. කෙන්යානු පාලක පන්තිය දශක ගණනාවක් තිස්සේ කම්කරු පන්තිය දුර්වල කිරීම සඳහා අවුලුවා ඇති ගෝත්‍රික බෙදීම් ඉක්මවා මෙම ව්‍යාපාරය ගමන් කළේය⁴. ජුනි 25 “ලේවැකි අඟහරුවාදා” දින, විරෝධතාකරුවන් පාර්ලිමේන්තුවට කඩා වැදුණු විට පොලිසිය වෙඩි තැබූ අතර, ඉන් දුසිම් ගනනක් මිය ගියහ. නැගිටීමෙන් 60 කට වැඩි පිරිසක් මිය ගිය අතර, ආරක්ෂක හමුදා විසින් බොහෝ දෙනෙකු පැහැර ගන යන ලදී.

Kenya Gen-Z — Protesters scatter as Kenya police spray water cannon at them during a protest over proposed tax hikes in a finance bill in downtown Nairobi, Kenya, June. 25, 2024. [AP Photo/Brian Inganga]

රූටෝ උපායශීලීව මුදල් පනත ඉල්ලා අස්කර ගත් නමුත් මෙම සහනය පාලක පන්තිය අතර යටින් පැවති කුමන්ත්‍රණය හෙළිදරව් කෙරුණි. අගෝස්තු මාසයේදී, විපක්ෂය ලෙස පෙනී සිටි රයිලා ඔඩින්ගාගේ ඔරේන්ජ් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ව්‍යාපාරය (Orange Democratic Movement-ODM) රූටෝගේ රජයට එක් විය⁵. ෆ්‍රැන්සිස් අටෝලිගේ නායකත්වයෙන් යුත් වෘත්තීය සමිති මධ්‍යම සංවිධානය (Central Organisation of Trade Unions-COTU) සහ බලගතු ක්‍රිස්තියානි සහ මුස්ලිම් පූජක පක්ෂය මෙම සභාග රජයට සහාය දැක්වූහ. ඉනික්බිති ද කප්පාදු ප්‍රතිපත්ති දිගටම පවතී; කෙන්යානු ඉතිහාසයේ පළමු වතාවට සිවිල් විරෝධතාකරුවන්ට එරෙහිව හමුදාව යොදවා ගැනුණි; බයිඩන් පරිපාලනය විසින් එම රට එක්සත් ජනපදයේ “නේටෝ නොවන ප්‍රධාන සගයෙකු” ලෙස නම් කරන ලද අතර, එය චීනය සමඟ යුද්ධය සඳහා වොෂින්ටනයේ සූදානමේ ප්‍රොක්සි (නියෝජිත) බලවේගයක් ලෙස ස්ථානගත කරන ලදී.

ගුරුවරුන්, ප්‍රවාහන සේවකයින්, සෞඛ්‍ය සේවකයින් සහ සිවිල් සේවකයින්ගේ පසුව ඇති වූ වැඩ වර්ජන රැල්ල කම්කරු පන්තියේ බලය සඳහා ඇති විභවය පෙන්නුම් කළේය. එහෙත් COTU සහ ස්ටැලින්වාදී කොමියුනිස්ට් පක්ෂය (මාක්ස්වාදී-කෙන්යාව) (Communist Party Marxist Kenya-CPM-K) මෙම වැඩ වර්ජන පාලන තන්ත්‍රයට දේශපාලන අභියෝගයක් බවට පෙරළීම වැළැක්වීම සඳහා වෙහෙස නොබලා කටයුතු කළ අතර, ඒ වෙනුවට “දේශපාලනයක් එපා” සහ “නායකත්වයක් නොමැති” සංවිධානයක් අවධාරනය කරමින් ධනේශ්වර බලවේග සඳහා ක්ෂේත්‍රය විවෘත කළේය⁶.

2025 සැප්තැම්බර් නේපාලයේ සහ පිලිපීනයේ නැගිටීම් තහවුරු කළේ මෙම රටාව ආසියාව පුරා පැතිරී ඇති බවයි. නේපාලයේ, සමාජ මාධ්‍ය වේදිකා 26 ක් තහනම් කිරීම සහ, බොහෝ දෙනා නැරඹූ වීඩියෝ හරහා හෙළිදරව් කරන ලද දේශපාලනඥයන්ගේ දරුවන් වන “නෙපෝ ළමයින්ගේ” සුඛෝපභෝගී ජීවන රටාවන් පිළිබඳ ගැඹුරු අමනාපයෙන් ඇති වූ විරෝධතා හේතුවෙන් අවම වශයෙන් 51 දෙනෙකු මිය ගියහ. හිටපු අගමැතිවරුන් ඇතුළු ප්‍රමුඛ දේශපාලනඥයන්ගේ නිවාස විනාශ කර ගිනි තබන ලදී. පාර්ලිමේන්තුවට කඩා වැදී පුළුස්සා දමන ලදී. අගමැති කේ.පී. ෂර්මා ඔලිට ඉල්ලා අස්වීමට බල කෙරුනි; නමුත් එහි ප්‍රතිඵලය වූයේ කාර්කිගේ නායකත්වයෙන් යුත් තාක්ෂණික අන්තර්කාලීන රජයක් වන අතර, හමුදාව තිරය පිටුපස තීරණාත්මක කාර්යභාරයක් ඉටු කළේය. WSWS වාර්තා කළ පරිදි, හමුදා මාණ්ඩලික ප්‍රධානී අශෝක් රාජ් සිග්ඩෙල් “දේශපාලන විසඳුමක් සොයාගත නොහැකි වුවහොත් හමුදාවට හදිසි තත්වයක් ප්‍රකාශ කිරීමට බල කෙරෙනු ඇති බවට” අනතුරු ඇඟවීම, පක්ෂ නායකයින් පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීම සදහා එකඟ වීමට බල කළේය.

දශක දෙකක් තුළ එහි විශාලතම පෙලපාලි අත් දුටු පිලිපීනයේ, සැප්තැම්බර් 21 වන දින—ෆර්ඩිනන්ඩ් මාකෝස් (ජේෂ්ඨ) යුද නීතිය ප්‍රකාශයට පත් කිරීමේ 53 වන සංවත්සර දින—මැනිලා නුවරදී 100,000 ක් දෙනා පෙළපාළි ගියහ⁷. ගංවතුර පාලන යටිතල පහසුකම්වල දැවැන්ත දූෂණයන්, එනම් නිලධාරීන්ට අල්ලස් සහ වංචනික කොන්ත්‍රාත්තු හරහා බිලියන ගණනක් සොරකම් කිරීම හෙලිදරව් වීමෙන් විරෝධතා ඇති විය. එහෙත් මෙම විරෝධතාවල දේශපාලන ස්වභාවය “සැලකිය යුතු ලෙස මධ්‍යම පන්තික” විය. ස්ටැලින්වාදී සංවිධානයක් වන බයාන් (BAYAN) සහ ව්‍යාජ වාම අක්බයාන් (Aknayan) පක්ෂය වෙනම පෙළපාලි මෙහෙයවූ අතර, ඒ දෙකම චීනයට සතුරු ධනේශ්වර කන්ඩායම් සමඟ වඩ වඩාත් පෙලගැසී වොෂින්ටනයේ යුද සූදානමට ඒකාබද්ධ විය. ජනාධිපති මාකෝස් (කනිෂ්ඨ) විරෝධතා “සාමකාමී වන තාක් කල්” ඒ සඳහා තම සහයෝගය ප්‍රකාශ කරමින්, එහි පාලනයට සැබෑ තර්ජනයක් එල්ල වීමෙන් වළකාලීමට උත්සාහ කළේය.

මැඩගස්කරයේ (2025 ඔක්තෝබර්) බලහත්කාරයෙන් ඉවත් කල ජනාධිපති ඇන්ඩ්‍රි රාජොයිලිනා ප්‍රංශ හමුදා ගුවන් යානයක් මගින් රහසේ රටින් පැන යාමත් සමඟ මෙම රටාවේ වඩාත්ම නාටකාකාර ප්‍රකාශනය පෙන්නුම් කළේය. ජනගහනයෙන් සියයට 75 ක් දිනකට යුරෝ 0.80 ට වඩා අඩු ආදායමක් ලබන රටේ සැප්තැම්බර් අග දී බල පැවැත් වුණු නිදන්ගත විදුලිය සහ ජල හිඟය මුල් කොටගෙන නැගිටීම පුපුරා ගියේ ජෙන්-Z මාඩා (Gen Z Mada) සංවිධානය නායකත්වය සපයන ලද විරෝධතා ඇවිලී යාමත් සමඟ ය. සැප්තැම්බර් 25 වන දින විරෝධතාවක් සැලසුම් කළ නගරයේ දේශපාලනඥයන් දෙදෙනෙකු බලධාරීන් අත්අඩංගුවට ගත් විට, විරෝධතා දිවයින පුරා වේගයෙන් පැතිර ගියේය. පාලන තන්ත්‍රය මිනීමරු මර්දනයකින් ප්‍රතිචාර දැක්වීය: අවම වශයෙන් 22 දෙනෙකු මරා දැමුණි; සිය ගණනකට තුවාල කෙරුණි; සවස් යාමයේ සිට අලුයම දක්වා ඇඳිරි නීතිය පැනවුණි; සහ අර්බුදය ගැඹුරු කළ මංමුලා සහගත මිලිටරිකරණ පියවරක් වශයෙන් ඔක්තෝබර් 6 වන දින ජෙනරාල් සෆිසම්බෝ අගමැති ධුරයට පත් කෙරුණි.

ඔක්තෝබර් 14 වන දින, රාජොයිලිනා බලයට පත්වීමට 2009 දී සහාය දුන් CAPSAT හමුදා ඒකකය, සම්බන්ධීකරණ කරන ලද මැදිහත්වීමක් හරහා ඔහුව පෙරලා දැමීය. කර්නල් මයිකල් රැන්ඩ්‍රියනිරිනා, ජාතික සභාව පවත්වාගෙන යන අතර සෙනෙට් සභාව සහ ඉහළ ව්‍යවස්ථා අධිකරණය විසුරුවා හැරීම නිවේදනය කරමින්, මූලික වශයෙන් කුමන්ත්‍රණයක් වූ දෙයට ව්‍යවස්ථාමය ආවරණයක් ලබා දුන්නේය. වඩාත්ම හෙළිදරව්කාරක කාරණාව වූයේ ප්‍රංශ අධිරාජ්‍යවාදයේ සෘජු භූමිකාවයි: ඔක්තෝබර් 12 වන දින, පැරිසිය සමඟ සම්බන්ධීකරණය කරන ලද සහ ජනාධිපති එමානුවෙල් මැක්‍රොන් විසින් අනුමත කරන ලද මෙහෙයුමකදී රාජොයිලිනා ප්‍රංශ ගුවන් යානයකින් පලා ගියේය. ඔහුගේ පලායාමට පහසුකම් සැලසූ සමාගම වන TOA Aviation, පලාගිය මෝටර් රථ ව්‍යපාර ප්‍රධානී රෙනෝල්ට් හි ප්‍රධාන විධායක නිලධාරී කාලෝස් ගොස්න්ට ජපානයෙන් නීති විරෝධී ලෙස ගුවනින් පැන යාමට ඉඩ සැලසූ එම සමාගම ම විය. මැක්‍රොන් මර්දනය හෙළා දැක්කේ නැතිමුත් “ව්‍යවස්ථාමය පටිපාටිය” අවධාරණය කළ අතර, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සඳහා නොව මැලගසි බලශක්ති, විදුලි සංදේශ සහ දුර්ලභ පෘථිවි ඛනිජ කෙරෙහි ප්‍රංශ මූලෝපායික අවශ්‍යතා ආරක්ෂා කිරීම සඳහා ප්‍රංශයේ උත්සුකය හෙළි කළේය.

වෘත්තීය සමිති පනහකින් පමණ සමන්විත මැලගසි වෘත්තීය සමිති සහයෝගිතා සාමූහිකය, 2022 සිට කැටි කරන ලද වැටුප් වැඩිවීම් සහ රාජොයිලිනාගේ ඉල්ලා අස්වීම ඉල්ලා මහා වැඩ වර්ජනයක් කැඳවූ අතර, පල්ලියෙන් සහ ප්‍රාදේශීය ප්‍රභූන්ගෙන් “සාකච්ඡාවක්” ඉල්ලා සිටියේය. විරුද්ධ පක්ෂ වන ෂෛක ඉ මඩගසිකාරා(Tiako i Madagasikara-TIM) සහ මැලගසි මියාරා-මියායින්ගා (Malagasy Miara-Miainga-MMM) තමන් විකල්ප ලෙස ස්ථානගත වූහ. මෙය අත්‍යවශ්‍යයෙන්ම අවස්ථාවාදී භූමිකාවක් වූ අතර, “ධනවාදයේ අත්තිවාරම් ආරක්ෂා කරන අතරම මහජන කෝපය ආයතනික සාකච්ඡා වල පටු රාමුවට සිර කළේය.”⁸ මිලිටරි මැදිහත්වීමේ අරමුණ වූයේ ධනේශ්වර පටිපාටිය ආරක්ෂා කිරීම සහ අධිරාජ්‍යවාදයේ සහ ජාතික ධනේශ්වරයේ අවශ්‍යතා ආරක්ෂා කිරීමයි. එය, “හමුදාවේ කියාපාන මධ්‍යස්ථභාවය හෝ සහයෝගය, මහජන බලමුලු ගැන්වීම නිෂ්ක්‍රීය කිරීමට, ධනේශ්වර පටිපාටිය යථා තත්ත්වයට පත් කිරීමට සහ නව ව්‍යාජ මුහුණුවරක් යටතේ ධනේශ්වර ක්‍රමයේ අඛණ්ඩතාව සහතික කිරීමට සේවය කළ,” 2011 දී ඊජිප්තුවේ සහ ටියුනීසියාවේ නිරීක්ෂණය කළ රටාව අනුකරණය කිරීමක් විය.

මෙම සියලු උද්ඝෝෂන ව්‍යාපාර හරහා, ඇතැම් ලක්ෂණ කැපී පෙනෙන සංගතතාවයකින් පුනරාවර්තනය වේ: IMF කප්පාදුව සහ ධනේශ්වර බිඳවැටීම මගීන් ධාවනය වන ආර්ථික අර්බුදය සහ නිදන්ගත සමාජ අසමානතාවය; දැවැන්ත තරුණ හා මධ්‍යම පන්තික සහභාගීත්වය; ප්‍රචණ්ඩ රාජ්‍ය මර්දනය; ව්‍යාජ වාම කණ්ඩායම් විසින් “නායකත්වයක් නොමැතිව” සංවිධානය වීම ප්‍රවර්ධනය කිරීම; වෘත්තීය සමිති නිලධරයන් සහ සුලු ධනේශ්වරය මත පදනම් වූ පක්ෂ විසින් ස්වාධීන කම්කරු පන්තියේ දේශපාලන ක්‍රියාමාර්ග ක්‍රමානුකූලව අවහිර කිරීම; සහ අධිරාජ්‍යවාදී මූලෝ පායික අවශ්‍යතා සඳහා සේවය කරන අතරම මහජනතාවගේ සූරාකෑම තීව්‍ර කරන අවසන් ප්‍රතිඵල.

මතු සම්බන්ධයි…

ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවිය, ‘මහජන නැගිටීම් මධ්‍යයේ බංග්ලාදේශ අගමැති ඉන්දියාවට පලා යයි’ (2024 අගෝස්තු 6) ↩︎
ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවිය, ‘කෙන්යානු ජනාධිපති රූටෝගේ IMF නියෝග කළ මුදල් පනතට එරෙහිව මහජන විරෝධතා‘ (2024 ජුනි 20) ↩︎
ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවිය, ‘බංග්ලාදේශයේ දක්ෂිණාංශික අන්තර්කාලීන රජය තම බලය තහවුරු කර ගැනීමටත්, මහජන කැළඹීම අවසන් කිරීමටත් පියවර ගනී’ (2024 අගෝස්තු 23) ↩︎
ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවිය, ‘කෙන්යාවේ ජෙන්-Z කැරැල්ල, වැඩ වර්ජන රැල්ල සහ ස්ථිර විප්ලවය සඳහා අරගලය – 1 කොටස‘ (2024 ඔක්තෝබර් 3) ↩︎
ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවිය, ‘කෙන්යාවේ ජෙන්-Z නැගිටීමෙන් වසරක්: සමාජවාදී සහ ජාත්‍යන්තරවාදී උපාය මාර්ගයක අවශ්‍යතාවය’ (2025 ජුනි 24) ↩︎
ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවිය, ‘රූටෝගේ නව කෙන්යානු සභාග රජය ප්‍රතික්ෂේප කරන ලද බදු පියවර නැවත ස්ථාපිත කිරීමට යයි.’ (2024 අගෝස්තු 21) ↩︎
ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවිය, ‘පිලිපීනයේ දූෂණයට එරෙහිව ප්‍රබල විරෝධතා’ (2025 සැප්තැම්බර් 21) ↩︎
ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවිය, ‘ජෙන්-Z විරෝධතා මධ්‍යයේ මැඩගස්කර ජනාධිපති රාජොයිලිනා ප්‍රංශ ආධාර ඇතිව පලා යයි’ (2025 ඔක්තෝබර් 19)
↩︎

ජෙන්-Z නැගිටීම් සහ නායකත්වයේ අර්බුදය: ‘නායකත්වයක් නොමැති’ ව්‍යාපාර සහ ‘වාම ජනතාවාදයට’ එරෙහිව නොනවතින විප්ලවය – 1 කොටස Read More »

ඔක්ස්ෆෑම්: 2020 සිට ඇමරිකානු බිලියනපතියන් 10 දෙනෙකුගේ ධනය 6 ගුණයකින් වැඩි වී තිබේ

Democratic Rights, economics, Global Inequality, Inequality, News, politics, politics & economics, War Crimes / November 9, 2025

ඇන්ඩ්‍රේ ඩේමන් විසිනි.

මෙහි පලවන්නේ ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවියේ (ලෝසවෙඅ) 2025 නොවැම්බර් 04 දින ‘Oxfam: 10 US billionaires have had their wealth increase 6-fold since 2020’ යන හිසින් පලවූ ඇන්ඩ්‍රේ ඩේමන් විසින් ලියන ලද ඉදිරිදර්ශන ලිපියේ සිංහල පරිවර්තනය යි.

සඳුදා, ඔක්ස්ෆෑම් පර්‍යේශන ආයතනය, එක්සත් ජනපදයේ සමාජ අසමානතාවයේ වර්ධනය පිළිබඳ “අසමාන්‍ය: නව ඇමරිකානු කතිපයාධිකාරයක නැගීම” යන මාතෘකාව යටතේ වාර්තාවක් ප්‍රකාශයට පත් කළේය.

“පසුගිය වසර සංකේන්ද්‍රිත ධනය හා බලය මගින් නොමැකෙන ලෙස හැඩගස්වා ඇති” බව වාර්තාව සඳහන් කරයි. පසුගිය මාස 12 තුළ පමණක්, එක්සත් ජනපදයේ ධනවත්ම බිලියනපතියන් 10 දෙනා ආසන්න වශයෙන් තවත් ඩොලර් බිලියන 700 කින් ධනවත් වූ බව පෙන්වන දත්ත එය උපුටා දක්වයි. මෙම කාලය තුළ ඔවුන්ගේ ධනය ඩොලර් ට්‍රිලියන 1.79 සිට ඩොලර් ට්‍රිලියන 2.5 දක්වා සියයට 40 කින් විශ්මයජනක ලෙස වර්ධනය විය.

Billionaire — පසුගිය වසරේදී බිලියනපතියන් දස දෙනෙකු ඩොලර් බිලියන 728 කින් ධනය වැඩි කරගෙන ඇත.

ඔක්ස්ෆෑම් වාර්තාව ප්‍රකාශයට පත් කිරීම සිදු වූයේ ට්‍රම්ප් පරිපාලනය ඇමරිකානු පවුල් දස මිලියන ගණනකට ආහාර මුද්දර ප්‍රතිලාභ කප්පාදු කිරීමෙන් දිනකට පසුවය. මෙය සිදු වූයේ එක්සත් ජනපද ජනාධිපති ට්‍රම්ප් ධවල මන්දිරයේ දැවැන්ත උත්සව ශාලාවක් ගොඩනඟා ගැනීමට ඉදිරියට යද්දී සහ ඔහුගේ බිලියනපති මිතුරන් ඔවුන් සඳහාම සති අන්තයේ ඔහුගේ මාර්-ඒ-ලාගෝ නිවාඩු නිකේතනයේදී “ග්‍රේට් ගැට්ස්බි” තේමාවෙන් යුත් සාදයක් පැවැත්වූ අවස්ථාවේදීය.

ධවල මන්දිරය බල ආසනය ලෙස තබාගෙන සිටින පරපෝෂී කතිපයාධිකාරිත්වයක් විසින් එක්සත් ජනපදය මත ආධිපත්‍යය දැරීම සැමට දැකගත හැකි පරිදි ප්‍රදර්ශනය කෙරේ.

නමුත් ඔක්ස්ෆෑම් වාර්තාව පැහැදිලි කරන්නේ ට්‍රම්ප් යටතේ සිදු කෙරෙන ධනය ඉහළට යලි බෙදා හැරීම කෙතරම් ප්‍රචණ්ඩකාරී වුවත්, එය දශක ගණනාවක් තිස්සේ පක්ෂ දෙකම [රිපබ්ලිකන් හා ඩිමොක්‍රටික්] විසින් ක්‍රියාත්මක කරන ලද කප්පාදු සහ සංගත-ගැති ප්‍රතිපත්තිවල ප්‍රතිඵලයක් බවයි. වාර්තාව ප්‍රකාශ කරන පරිදි, “කතාව 2025 දී ආරම්භ නොවේ.”

ඇමරිකාවේ ධනවත්ම මිනිසුන් 10 දෙනා වෙත හැරෙමින් ඔක්ස්ෆෑම් වාර්තාව සඳහන් කරන්නේ, “2020 සිට ඔවුන්ගේ උද්ධමනයට ගැලපූ ධනය 526% කින් ඉහළ ගොස් තිබේ.” වෙනත් වචන වලින් කිවහොත්, 2020 මාර්තු සිට වර්තමානය දක්වා, මෙම පුද්ගලයින් 10 දෙනාගේ ධනය සාමූහිකව හය ගුණයකින් වැඩි විය.

2020 මාර්තු මාසයේදී ඩොලර් බිලියන 33 ක් වූ එලොන් මස්ක්ගේ ධනය එතැන් සිට එය 14 ගුණයක වැඩිවීමකින් ඩොලර් බිලියන 469 දක්වා ඉහළ ගොස් තිබීම මේ සඳහා උදාහරණයක්.

ලැයිස්තුවේ දෙවන ස්ථානයේ සිටින ලැරී එලිසන්ගේ ධනය 2020 මාර්තු මාසයේදී ඩොලර් බිලියන 54 සිට ඩොලර් බිලියන 323 දක්වා හය ගුණයකින් වැඩි විය. ලැයිස්තුවේ තුන්වන ස්ථානයේ සිටින ජෙෆ් බෙසොස්ගේ ධනය 2020 මාර්තු මාසයේදී ඩොලර් බිලියන 126 සිට අද වන විට ඩොලර් බිලියන 265 දක්වා වැඩි විය.

Wealth — එක්සත් ජනපදයේ ජාතික ධනය බෙදී යෑම

වෝල් වීදියේ කොටස් වටිනාකම්වල අඛණ්ඩ සමපේක්ෂන වර්ධනයක් මගින් ධනයේ වැඩිවීම සිදු වේ. ඔක්ස්ෆෑම් වාර්තාව සඳහන් කළේ, “2025 දී, ෆෙඩරල් මහ බැංකව 1989 දී දත්ත ප්‍රකාශයට පත් කිරීම ආරම්භ කළ දා සිට, ඉහළම සියයට 0.1 සතු වත්කම්වල කොටස වාර්තාගත ඉහළම අගයට (12.6%) ළඟා වූ අතර, කොටස් වෙළඳපොලේ ඔවුන්ගේ කොටස ද (24%) ද එසේම විය.”

1989 දී, ඉහළම කුටුම්භ සියයට 0.1 ක් ධනයෙන් සියයට 8.6 ක් පාලනය කළ අතර, අද එය සියයට 13.9 කි. ඊට වෙනස්ව, ඇමරිකානු සමාජයේ පහළම සියයට 50 විසින් පාලනය කරන ලද ධනයේ කොටස 1989 දී සියයට 3.5 සිට අද සියයට 2.5 දක්වා පහත වැටී ඇත.

වෙනත් වචන වලින් කිවහොත්, ඇමරිකානු කුටුම්භවලින් ඉහළම සියයට 0.1, එනම් පුද්ගලයින් 100,000 කට වඩා යන්තම් වැඩි ප්‍රමාණයක්, සමාජයේ පහළම ස්ථානයේ සිටින කුටුම්භ මිලියන 64 ට [ආසන්න වශයෙන් මුලු ජනගහනයෙන් අඩකට] වඩා හය ගුණයක ධනයක් පාලනය කරති.

ඇත්ත වශයෙන්ම, තෝමස් පිකෙටි සහ එමානුවෙල් සායෙස්ගේ සංඛ්‍යාලේඛන උපුටා දක්වමින් ඔක්ස්ෆෑම් වාර්තාව සඳහන් කරන්නේ, “ධනවත්ම 0.0001% පිරිස එක්සත් ජනපද ඉතිහාසයේ ආන්තික අසමානතාවයෙන් අර්ථ දක්වා ඇති යුගයක් වන ස්වර්ණමය යුගයට (Gilded Age) වඩා ධනයෙන් වැඩි කොටසක් පාලනය කරන” බවයි.

“ධනවත්ම 1% පිරිස කොටස් වෙළඳපොළෙන් අඩක් (49.9%) හිමිකර ගන්නා අතර, එක්සත් ජනපදයේ පහළ භාගය කොටස් වෙළඳපොළෙන් 1.1% ක් පමණක් හිමිකර ගනී,” යනුවෙන් වාර්තාව තවදුරටත් දක්වයි.

ට්‍රම්ප් පරිපාලනය සමාජ අසමානතාවය දැවැන්ත ලෙස ප්‍රසාරණය කරන ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාත්මක කරමින් සිටින බවට වාර්තාව නිවැරදිව අනතුරු අඟවයි. “ට්‍රම්ප් පරිපාලනය–බොහෝ දුරට කොංග්‍රසයේ රිපබ්ලිකන් පක්ෂයේ සහාය ඇතිව–කම්කරු පන්තික පවුල්වලට අනවරත ප්‍රහාරයක් එල්ල කිරීමට සහ ධනවතුන් සහ තමන්ට හොඳින් සම්බන්ධ වූවන් පොහොසත් කිරීමට තනතුරේ බලය භාවිතා කිරීමට විශ්මයජනක වේගයකින් සහ පරිමාණයකින් පියවර ගෙන ඇති” බවට එය අනතුරු අඟවයි.

“මෑතකදී සම්මත කරන ලද One Big Beautiful Bill Act (OBBBA) මගින් 2027 දී ඉහළම ආදායම් ලබන 0.1% ක බදු බිල ඇස්තමේන්තුගත ඩොලර් 311,000 කින් අඩු කරනු ඇති අතර, වාර්ෂිකව ඩොලර් 15,000 ට අඩු ආදායමක් උපයන අඩුම ආදායම් ලබන කුටුම්භ බදු වැඩිවීම්වලට මුහුණ දෙනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ,” යනුවෙන් ඔක්ස්ෆෑම් සඳහන් කරයි.

නමුත් ඔක්ස්ෆෑම් වාර්තාව පැහැදිලි කරන පරිදි, දශක ගණනාවක් තිස්සේ සිදුවෙමින් පැවති ක්‍රියාවලීන්හි පෙර නොවූ විරූ වේගයකින් වේගවත් වීමක් ට්‍රම්ප් පරිපාලනය සනිටුහන් කරයි. “ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් අසමානතාවය තෝරාගෙන ඇති අතර, එම තේරීම්වලට ද්විපාර්ශ්වික සහයෝගය ලැබී තිබේ,” යැයි අධ්‍යයනයේ කතුවරිය වන රෙබෙකා රිඩෙල්, ගාඩියන් ට පැවසුවාය. “බදු සහ සමාජ ආරක්ෂණ ජාලය කප්පාදු කිරීමේ සිට කම්කරු ගැටළු සහ ඉන් ඔබ්බට පසුගිය වසර 40 තුළ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රතිසංස්කරණ සඳහා සැබවින්ම දෙපාර්ශවයේම සහාය ලැබුණි.”

මෙම තක්සේරුව සත්‍යයකි. නමුත් වාර්තාව ගැටගැසී පැටලී ඇත්තේ මෙහිදීය. දේශපාලන පක්ෂ දෙකම යටතේ දශක ගණනාවක් තිස්සේ සමාජ අසමානතාවයේ වැඩිවීම සිදුවී ඇති බව අධ්‍යයනයේ කතුවරයා නිවැරදිව පෙන්වා දෙයි. නමුත් වාර්තාව පහත සඳහන් ප්‍රකාශය කිරීම සඳහා ඉදිරියට යයි:

දරිද්‍රතාවය අඩු කිරීම, අඩු වැටුප් ලබන සේවකයින් සඳහා වැඩිදියුණු කළ වැටුප් සහ පවුල්වල සාක්කුවලට මුදල් නැවත ලබා දෙන ශක්තිමත් වෙළෙඳ-ඒකාධිකාර විරෝධී ක්‍රියාමාර්ග (antitrust action) වැනි බයිඩන් පරිපාලනය තුළ ලබා ගත් ජයග්‍රහණ, ජනතාවගේ ජීවිත වැඩිදියුණු කරන ප්‍රතිපත්ති වෙනසක් ලබා ගැනීම සඳහා සංවිධානය වීමේ සැබෑ විභවය පෙන්නුම් කළේය.

10richest — බයිඩන් යටතේ ධනවත්ම එජ බිලියනපතියන් දස දෙනා තම ධනය දෙගුණයක් කරගති

වාර්තාවේම සොයාගැනීම් වලට මෙය සම්පූර්ණයෙන්ම පටහැනි වේ. බයිඩන් පරිපාලනය යටතේ මූල්‍ය කතිපයාධිකාරීන් විසින් පාලනය කරන ලද ධනයේ කොටස ඉහළ ගිය ප්‍රමාණය දෙවැනි වන්නේ ට්‍රම්ප් පරිපාලනය යටතේ ඉහළ ගිය පමණට පමණි. ඇමරිකාවේ ධනවත්ම පුද්ගලයින් 10 දෙනාගේ ඒකාබද්ධ ධනය, 2021 ජනවාරි මාසයේදී ඩොලර් බිලියන 976 සිට 2025 ජනවාරි මාසයේදී ඩොලර් බිලියන 1,991 දක්වා දෙගුණ විය. මෙම කාලය තුළ, ජාතික ආදායමෙන් ශ්‍රමයේ කොටස සර්වකාලීන අවම මට්ටමකට පහත වැටුණි.

Labor share — ජාතික ආදායමෙන් ශ්‍රමයේ කොටස

බයිඩන් යටතේ ඇමරිකානු දරුවන්ගේ ආහාර අනාරක්ෂිතතා අනුපාතය සියයට 13 සිට සියයට 19 දක්වා වැඩි විය. ඔහුගේ පරිපාලනයේ අවසාන වසර වන විට, එක්සත් ජනපද නිවාස හා නාගරික සංවර්ධන දෙපාර්තමේන්තුව සිය වාර්ෂික වාර්තාව “එක් රාත්‍රියක නිවාස නොමැතිකම අත්විඳින පුද්ගලයින් සංඛ්‍යාව 2024 දී මෙතෙක් වාර්තා වූ ඉහළම අගය ගත්තේය” යි අවධරණය කළේය.

වෙනත් වචන වලින් කිවහොත්, බයිඩන් පරිපාලනය කම්කරු පන්තියට ව්‍යසනයක් වූ අතර මූල්‍ය කතිපයාධිකාරයට සරු ලාභ ගෙන දෙන්නක් විය.

Food insecurity — ආහාර අනාරක්ෂිත පවුල්වල ජීවත්වන එජ දරුවන් ප්‍රතිශතය

වාර්තාවේ පෙරවදන ලියා ඇත්තේ ඩිමොක්‍රටික් සෙනෙට් සභික එලිසබෙත් වොරන් විසිනි. ඇය ප්‍රකාශ කරන්නේ “ඉහළම සිටින අයට හොඳින් ක්‍රියාත්මක වන සහ අනෙක් සියල්ලන් ඔවුන්ගේ නියපොතු වලින් එල්ලී සිටින ආර්ථිකයක් … හිතාමතා ගත් ප්‍රතිපත්ති තේරීම් හරහා සිදු වූ” බවයි.

එහෙත් ඔක්ස්ෆෑම් වාර්තාවේ ලේඛනගත කර ඇති සමාජ අසමානතාවයේ වැඩිවීමේ විශාල කොටසක්, ඇය අනුමත කළ සහ, ඇය නැවත නැවතත් සහ ව්‍යතිරේකයකින් තොරව ආරක්ෂා කළ පරිපාලනයක් යටතේ සිදු වූයේ කෙසේදැයි ඇය පැහැදිලි නොකරයි.

ඔක්ස්ෆෑම් වාර්තාවේ ප්‍රධාන වචනවල සඳහන් නොවී ඇත්තේ එක් වචනයකි: ධනවාදය. එහි මූලික රාමුව වන්නේ සමාජ අසමානතාවයේ වර්ධනය ප්‍රතිපත්තිමය තේරීමක් පමණක් බවත්, වර්තමාන සමාජ රාමුව තුළ තවත් තේරීමක් ඒ තරම්ම පහසුවෙන් අනුගමනය කළ හැකි බවත් තර්ක කිරීමයි.

කෙසේ වෙතත්, යථාර්ථයේ දී, ඩිමොක්‍රටික් සහ රිපබ්ලිකන් යන දෙපාර්ශවය යටතේම සමාජ අසමානතාවයේ අඛණ්ඩ වර්ධනය, ධනේශ්වර ක්‍රමයේ මූලික ලක්ෂණයකි. වසර 150 කට පෙර කාල් මාක්ස් පැහැදිලි කළ පරිදි, “එක් ධ්‍රැවයක ධනය සමුච්චය වීම යනු … ඒ සමඟම ප්‍රතිවිරුද්ධ ධ්‍රැවයේ, එනම්, ප්‍රාග්ධනයේ ස්වරූපයෙන් තමන්ගේම නිෂ්පාදනය නිපදවන පන්තියේ පැත්තේ, දුක්ඛිතභාවය, වෙහෙසී වැඩ කිරීමේ වද වේදනාව, වහල්භාවය, නොදැනුවත්කම, ම්ලේච්ඡත්වය, මානසික පරිහානිය සමුච්චය වීමයි.”

එහි ඉහළම හා වඩාත්ම විකෘතරූපී ප්‍රකාශනය තුළ, ට්‍රම්ප් පරිපාලනය, වසර 150 කට පෙර කාල් මාක්ස් විසින් විස්තර කරන ලද ධනේශ්වර ක්‍රමයේ අත්‍යවශ්‍ය ලක්ෂණවල දිගුවක් නියෝජනය කරයි. එය බිලියනපතියන් සහ ඔවුන්ගේ සංගත සදහා සෘජුවම පාලනය කරන, ධනේශ්වර කතිපයාධිකාරය විසින් කතිපයාධිකාරය වෙනුවෙන්, කතිපයාධිකාරයේම වූ රජයකි.

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අයිතිවාසිකම් විනාශ කිරීමේ පන්ති අන්තර්ගතය මෙයයි. ට්‍රම්ප්ගේ ඒකාධිපතිත්වය සඳහා වැඩිදියුණු වන කුමන්ත්‍රණය, ප්‍රචණ්ඩත්වය, මර්දනය සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අයිතිවාසිකම් විනාශ කිරීම තුළින් පමණක් තම ධනය හා බලය පවත්වා ගත හැකි පාලක පන්තියක අවශ්‍යතාවයන්ගෙන් ගලා එයි. ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයේ හවුල්කාරිත්වය සහ බියගුලුකම පැහැදිලි වන්නේ එය එකම ධනේශ්වර කතිපයාධිකාරයේම තවත් කන්ඩායමක් නියෝජනය කරන බැවිනි.

නමුත් එක්සත් ජනපදයේ සමාජ මනෝභාවය වෙනස් වෙමින් පවතී. ට්‍රම්ප් පරිපාලනය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අයිතිවාසිකම් සහ කප්පාදු ප්‍රතිපත්තිවලට එල්ල කළ ප්‍රහාරය, ඇමරිකානු ඉතිහාසයේ විශාලතම පෙලපාලි අතරින් එකක් වූ “රජුන් එපා” නමින් වූ පසුගිය මාසයේ පැවති පෙලපාලිවල මිලියන සංඛ්‍යාත ජනතාවගේ විරෝධතාවලට තුඩු දුන්නේය. මෑතක Axios මත විමසුමකින් හෙළි වූයේ, එක්සත් ජනපදයේ තරුණයින්ගෙන් සියයට 67 ක් දැන් “සමාජවාදය” යන යෙදුම ධනාත්මකව හෝ මධ්‍යස්ථව දකින බවත්, “ධනවාදය” සඳහා එය සියයට 40 ක් පමණක් වන බවත්ය.

සමාජ අසමානතාවයට සහ මූල්‍ය කතිපයාධිකාරයේ ආඥාදායකත්වයට එරෙහිව, කම්කරුවන් සහ තරුනයින් ඇතුළු ජනගහනයේ පුලුල් කොටස් අතර විරෝධය වැඩෙමින් පවතී.

මූල්‍ය ප්‍රභූවේ අශික්ෂිත ධනය අත්පත් කර ගත යුතු බව සමාජවාදී සමානතා පක්ෂය අවධාරනය කරයි. කතිපයාධිකාරීන්ගේ ධනය, ආර්ථික හා දේශපාලන ජීවිතයේ සෑම අංශයකම ආධිපත්‍යය දරන යෝධ සංගත, බැංකු සහ ආයෝජන අරමුදල් මත ඔවුන්ගේ පාලනයෙන් වෙන් කළ නොහැකි ය. මෙම ආයතන පොදු අයිතිය ඇති උපයෝගිතා බවට පරිවර්තනය කර, කම්කරු පන්තිය විසින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව පාලනය කරනු ලැබිය යුතු අතර, පුද්ගලික ලාභය නොව මානව අවශ්‍යතා සපුරාලීම සඳහා ප්‍රතිසංවිධානය කළ යුතුය.

වෝල් වීදියේ පක්ෂ දෙකටම ආයාචනා කිරීමෙන් එවැනි පරිවර්තනයක් සාක්ෂාත් කරගත නොහැකිය. ඒ සඳහා සාමාන්‍ය කම්කරුවන්ගේ කමිටුවල ජාත්‍යන්තර කම්කරු සංධානයක් (IWA-RFC) හරහා ජාත්‍යන්තරව එක්සත් වූ කම්කරු කමිටුවලින් සංවිධානවූ කම්කරු පන්තියේ මහජන ව්‍යාපාරයක් ගොඩනැගීම අවශ්‍ය වේ. අසමානතාවයට සහ ආඥාදායකත්වයට එරෙහි සටන, එහි සාරය වශයෙන්, ධනවාදයට එරෙහි සටනකි. සූරාකෑම, දරිද්‍රතාවය සහ යුද්ධය අවසන් කිරීම සඳහා, කම්කරු පන්තිය බලය අල්ලාගෙන සමාජවාදී පදනම් මත ආර්ථික ජීවිතය නැවත ගොඩනැගිය යුතුය.

ඔක්ස්ෆෑම්: 2020 සිට ඇමරිකානු බිලියනපතියන් 10 දෙනෙකුගේ ධනය 6 ගුණයකින් වැඩි වී තිබේ Read More »

The Gen-Z Uprisings and the Crisis of Leadership: Permanent Revolution against ‘Leaderless’ movements and ‘Left Populism’ – Part 1

Democratic Rights, Global Inequality, Inequality, lead article, Living Conditions, Marxist Theory, Perspective, politics, Poverty, Trade Unions / November 6, 2025

By Sanjaya Jayasekera.

We publish here Part 1 of a series examining the global wave of Gen Z protests, the deepening crisis of revolutionary leadership, and the necessity of fighting for the program of socialist internationalism on the basis of Leon Trotsky’s Theory of Permanent Revolution.

From the streets of Dhaka to Nairobi, from Colombo to Kathmandu, from Manila to every corner of the former colonial world—from Morocco to Peru, from Madagascar onward—a wave of youth-led uprisings has shaken the global capitalist order between 2022 and 2025. These movements have captured global attention with their scale, militancy, and apparent spontaneity. In September 2024, in Bangladesh, millions, predominantly angry youth, marched demanding the resignation of Prime Minister Sheikh Hasina¹. In Kenya, the largest and most sustained protest movement since its Independence from colonial Britain took place from June 2024² to last month, where Generation Z (Gen-Z) protesters stormed parliament and brought President William Ruto’s government to the brink of collapse over his proposed austerity law. Sri Lanka’s youth occupation of Galle Face Green in July 2022 forced President Gotabaya Rajapakse to flee the country. Nepal saw its government toppled amid deadly street battles last September. Last month, the Philippines witnessed its largest demonstrations in two decades, while, on October 14, Madagascar President Andry Rajoelina was toppled following a mass popular mobilization and subsequent military intervention. These movements unfolded alongside hundreds of mass demonstrations—mobilizing millions across Europe and around the globe—against Zionist Israel’s genocide in Gaza, against the Trump administration’s preparations for a presidential dictatorship in the United States, and against the growing belligerency of imperialism around the world.

In Bangladesh, the military installed Muhammad Yunus, a banker with close ties to Western imperialism, who immediately announced “robust and far-reaching economic reforms”—a transparent code for savage International Monetary Fund austerity. In Kenya, late opposition leader Raila Odinga, who had postured as champion of the masses, joined hands with Ruto’s government to implement the identical policies the protests opposed, while the country was designated a US “major non-NATO ally”. Sri Lanka’s uprising delivered power to Ranil Wickremesinghe, a pro-IMF stooge who ruthlessly enforced austerity using police-state repression. Nepal’s protests were exploited by the military to install a technocratic interim government headed by former Chief Justice Sushila Karki, sidelining all political parties while maintaining capitalist rule.

For the millions of youth who risked their lives in these struggles, the outcomes represent devastating betrayals. The fundamental questions facing the working class and the oppressed masses remain unresolved: How can youth secure jobs, education, and a decent future? How can democratic rights be defended against increasingly authoritarian regimes? How can the stranglehold of imperialist finance capital be broken? Most urgently, as the United States and NATO prepare for catastrophic wars against Russia and China, how can the working class and youth prevent themselves from becoming cannon fodder in conflicts that serve only the interests of rival capitalist powers?

The answer lies not in the “leaderless”— so, fundamentally pro-imperialist and pro-capitalist— mythology promoted by pseudo-left organizations, nor in the anti-corruption frameworks that channel mass anger into support for one bourgeois faction against another. It requires understanding why these movements, despite their revolutionary potential, have been systematically hijacked by forces defending capitalism. It demands a return to the theoretical foundations established by Leon Trotsky in his Theory of Permanent Revolution and defended by the International Committee of the Fourth International (ICFI) against decades of Stalinist, Maoist, and Pabloite revisionism. Above all, it necessitates the independent political mobilization of the working class under revolutionary leadership—the building of sections of the ICFI in every country to wage the struggle for world socialist revolution.

Global Gen-Z uprisings and their betrayed outcomes

The Gen-Z protest movements of 2022-2025 follow a remarkably consistent pattern across continents, revealing not isolated national phenomena but expressions of a single global crisis of capitalism.

Sri Lanka 2022 provided the template. Between April and July, hundreds of thousands took to the streets as skyrocketing prices, fuel shortages, power-cuts, fertilizer cuts and crop destruction, and medicine scarcity made life unbearable. The COVID-19 pandemic and the economic disruption from the US-NATO proxy war against Russia in Ukraine had devastated global supply chains. Sri Lanka’s foreign reserves collapsed, forcing the government to default on its debt and halt vital imports. Mass protests erupted with demands that President Rajapakse resign—”Gota Go Home”—and that all 225 parliamentarians be removed, in which millions drawn from rural and urban poor participated across ethnic lines (except for the fact that the struggles could not gather support largely from the youth of Jaffna in the North of the country and from the up-country estate workers primarily because they saw no regime change in the South would solve any of their fundamental problems, and not necessarily due to the stronghold of discredited bourgeois Tamil nationalists and the trade union bureaucracy operating within those communities). Trade unions were compelled to call two limited one-day general strikes on April 28 and May 6, demonstrating the immense power of the working class when it intervenes. Rajapakse was forced to flee the country on July 13, 2022.

But the political leadership of the movement remained in the hands of trade union bureaucrats, the pseudo-left Frontline Socialist Party (FSP), youth proxies of the Janatha Vimukthi Peramuna (JVP) and middle-class groups at Galle Face Green, all of which subordinated the working class to demands for a transitional “interim government” that would preserve capitalist rule. Parliament was thus able to install Wickremesinghe, who imposed the IMF’s austerity program with an iron fist, using draconian legislation including the Essential Public Service Act to suppress worker opposition. The Socialist Equality Party (SEP) warned at the time: “The emancipation of the working class is the task of the workers themselves,” and that “there is no solution to the immense social problems and an end to the suppression of democratic rights within the existing social order.” However, the SEP’s forces remained limited, and it was not yet in a position to provide the mass revolutionary leadership necessary to mobilize a general strike and transform the popular uprising into a struggle for workers’ power. The decades-long betrayals of Stalinism, Maoism and nationalist trade union bureaucracies, and Pabloism within the Fourth International, had systematically undermined working-class consciousness, which in turn pressured the party into alienation, and prevented the emergence of a mass Trotskyist party capable of leading the working class, youth, and oppressed layers of the middle class in a united revolutionary offensive.

Bangladesh 2024 witnessed a similar trajectory compressed into explosive weeks. In July, university students organized under Students Against Discrimination began protesting a regressive job quota system. When Hasina’s government responded with murderous violence—unleashing police, military units, and Awami League thugs who killed scores of students—the protests escalated dramatically. By early August, millions were marching to Dhaka, expressing not merely anger over the quota system but accumulated rage over grinding poverty, massive inequality, and ruthless exploitation in the garment industry that produces billions in exports. The military, unable to contain the uprising, forced Hasina to resign and flee to India on August 5.

The military immediately installed an interim administration headed by Yunus, whose “close connections with US and European imperialist powers” were emphasized even in mainstream coverage. The Bangladesh National Party and Stalinist parties grouped in the Left Democratic Alliance pledged their full support. Throughout this upheaval, the trade unions and pseudo-left forces, including the Workers Party of Bangladesh, worked systematically to prevent the working class from intervening as an independent force with its own program³. The World Socialist Web Site (WSWS) correctly analyzed: “Workers and their families joined the student-initiated protests. However, they did so as individuals, not as a class, using strikes and other weapons of class struggle and advancing their own demands.”

Kenya’s Gen-Z insurgency in June-August 2024 represented perhaps the most politically advanced of these movements. Youth unemployment reaching 67 percent, combined with IMF-dictated tax increases in the Finance Bill 2024, ignited mass protests demanding President William Ruto’s resignation. The movement transcended the tribal divisions that the Kenyan ruling class has stoked for decades to weaken the working class⁴. On “Bloody Tuesday,” June 25, police opened fire on demonstrators, killing dozens as they stormed parliament. Over 60 would die in the uprising, with scores abducted by security forces.

Ruto tactically withdrew the Finance Bill, but this concession only exposed the underlying conspiracy among the ruling class. In August, Raila Odinga’s Orange Democratic Movement (ODM)—which had postured as opposition—joined Ruto’s government⁵. The Central Organization of Trade Unions (COTU), led by Francis Atwoli, and influential Christian and Muslim clergy backed this coalition government. Austerity policies continue, the military has been deployed against civilian protesters for the first time in Kenyan history, and the country was designated a US “major non-NATO ally” by the Biden administration, positioning it as a proxy force in Washington’s preparations for war with China.

The subsequent strike wave by teachers, transport workers, healthcare staff, and civil servants demonstrated the potential for working-class power. Yet COTU and the Stalinist Communist Party Marxist-Kenya (CPM-K) worked tirelessly to prevent these strikes from becoming a political challenge to the regime, insisting instead on “no politics” and “leaderless” organization that left the field open for bourgeois forces⁶.

The uprisings in Nepal (September 2025) and the Philippines (September 2025) confirmed that this pattern extends across Asia. In Nepal, protests triggered by a government ban on 26 social media platforms and fueled by deep resentment over the lavish lifestyles of “nepo kids”—the children of politicians exposed through viral videos—left at least 51 dead. The homes of prominent politicians including former prime ministers were vandalized and set ablaze. Parliament was stormed and burned. Prime Minister K.P. Sharma Oli was forced to resign, but the outcome was a technocratic interim government headed by Karki, with the military playing a decisive role behind the scenes. As the WSWS reported, Chief of Army Staff Ashok Raj Sigdel “warned that the military would be forced to declare a state of emergency if no political solution would be found,” compelling party leaders to consent to parliament’s dissolution.

The Philippines saw its largest demonstrations in two decades, with 100,000 rallying in Manila on September 21—the 53rd anniversary of Ferdinand Marcos Sr.’s declaration of martial law⁷. The protests were triggered by exposures of massive graft in flood control infrastructure—involving billions stolen through kickbacks to officials and fraudulent contracts. Yet the political character of these protests was “markedly middle-class.” Stalinist organization BAYAN and the pseudo-left Akbayan party led separate rallies, both increasingly aligned with bourgeois factions hostile to China and integrated into Washington’s war preparations. President Marcos Jr. announced his support for the protests “as long as they were peaceful,” attempting to contain any genuine threat to its rule.

Madagascar (October 2025) demonstrated the pattern’s most dramatic expression, with President Andry Rajoelina forcibly removed and exfiltrated by French military aircraft. The uprising erupted in late September when chronic power and water shortages—leaving over 75 percent of the population subsisting on less than €0.80 per day outraged—triggered protests led by the Gen Z Mada formation. When authorities arrested two city politicians who had planned a demonstration on September 25, protests spread rapidly across the island. The regime responded with murderous repression: at least 22 killed, hundreds injured, a dusk-to-dawn curfew imposed, and the appointment of General Zafisambo as Prime Minister on October 6 in a desperate militarization that only deepened the crisis.

On October 14, the CAPSAT military unit—which had itself backed Rajoelina’s rise to power in 2009—toppled him through a coordinated intervention. Colonel Michael Randrianirina announced the dissolution of the Senate and High Constitutional Court while maintaining the National Assembly, providing constitutional veneer to what was fundamentally a coup. Most revealing was French imperialism’s direct role: on October 12, Rajoelina fled aboard a French aircraft in an operation coordinated with Paris and approved by President Emmanuel Macron. The company facilitating his escape, TOA Aviation, was the same that had enabled fugitive automotive boss Renault CEO Carlos Ghosn’s extralegal flight from Japan. Macron emphasized “constitutional order” without condemning repression, exposing France’s concern not for democracy but for protecting strategic interests in Malagasy energy, telecommunications, and rare earth minerals.

The Malagasy Trade Union Solidarity collective, comprising about fifty unions, called a general strike demanding Rajoelina’s resignation and wage increases after a freeze since 2022, while calling on the Church and local elites for “dialogue”. The opposition parties Tiako i Madagasikara (TIM) and Malagasy Miara-Miainga (MMM) positioned themselves as alternatives. This was essentially an opportunistic role, “channeling popular anger into the narrow framework of institutional negotiations while safeguarding the foundations of capitalism.”⁸ The military intervention aimed to defend bourgeois order and preserve the interests of imperialism and the national bourgeoisie, replicating the pattern observed in Egypt and Tunisia 2011 where “the supposed neutrality or support of the army served to defuse mobilization, restore bourgeois order, and ensure the continuity of the capitalist system under a new facade.”

Across all these movements, certain features recur with striking consistency: economic crisis driven by IMF austerity and capitalist breakdown, and chronic social inequality; massive youth and middle-class participation; violent state repression; the promotion of “leaderless” organization by pseudo-left groups; the systematic blocking of independent working-class political action by trade union bureaucracies and parties based on the petty-bourgeoisie; and outcomes that serve imperialist strategic interests while intensifying the exploitation of the masses.

To be continued…

World Socialist Web Site, ‘Bangladeshi Prime Minister flees to India amid mass uprising’ (6 August 2024) ↩︎
World Socialist Web Site, ‘Mass protests against Kenyan President Ruto’s IMF-dictated Finance Bill‘ (20 June 2024) ↩︎
World Socialist Web Site, ‘Bangladesh’s right-wing interim government moves to consolidate its power, end popular ferment’ (23 August 2024) ↩︎
World Socialist Web Site, ‘Kenya’s Gen Z insurgency, the strike wave and the struggle for Permanent Revolution – Part 1‘ (3 October 2024) ↩︎
World Socialist Web Site, ‘One year since the Gen-Z Uprising in Kenya: The need for a socialist and internationalist strategy’ (24 June 2025) ↩︎
World Socialist Web Site, ‘Ruto’s new Kenyan coalition government to reinstate rejected tax measures’ (21 August 2024) ↩︎
World Socialist Web Site, ‘Major protests against corruption in the Philippines’ (21. September 2025) ↩︎
World Socialist Web Site, ‘Madagascar president Rajoelina flees with French aid amid mass Gen Z protests’ (19 October 2025)
↩︎

The Gen-Z Uprisings and the Crisis of Leadership: Permanent Revolution against ‘Leaderless’ movements and ‘Left Populism’ – Part 1 Read More »

ට්‍රම්ප් එක්සත් ජනපද න්‍යෂ්ටික අවි අත්හදා බැලීම් නැවත ආරම්භ කරන බව නිවේදනය කරයි

Democratic Rights, Fascism, history, lead article, Militarism, News, Perspective, politics, politics & economics, War, World War / November 1, 2025

ඇන්ඩ්‍රේ ඩේමන් විසිනි.

මෙහි පලවන්නේ ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවියේ (ලෝසවෙඅ) 2025 ඔක්තෝම්බර් 31 දින ‘Trump announces resumption of US nuclear weapons testing’ යන හිසින් පලවූ ඇන්ඩ්‍රේ ඩේමන් විසින් ලියන ලද ඉදිරිදර්ශන ලිපියේ සිංහල පරිවර්තනය යි.

තුන්වන ලෝක යුද්ධය සඳහා වන සූදානම සීමා කරන ඉතිරිව ඇති සියලුම ආරක්ෂක වැටවල් ඉවත් කිරීම සදහා එක්සත් ජනපදය ගත් නවතම පියවර ලෙස, බ්‍රහස්පතින්දා(29), ජනාධිපති ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් එක්සත් ජනපද න්‍යෂ්ටික අවි අත්හදා බැලීම් නැවත ආරම්භ කරන බව නිවේදනය කලේය. ලෝකයේ සියලුම රටවල් නිල වශයෙන් න්‍යෂ්ටික අත්හදා බැලීම් තහනම් කර තිබියදී, මෙම පියවර මගින් එක්සත් ජනපදය මෙම ක්‍රියාවට ඉඩ දෙන ලෝකයේ එකම රට බවට පත්වේ.

මාරාන්තික විකිරණ වායුගෝලයට විසුරුවා හැරීම සහ භූගත ජලය දූෂණය කිරීමට අමතරව, න්‍යෂ්ටික අත්හදා බැලීම්, වැරදි ගණනය කිරීම් හෝ හිතාමතා ප්‍රකෝප කිරීම් හරහා හෝ න්‍යෂ්ටික යුද්ධයක හැකියාව පුළුල් කරන දැවැන්ත යුද උන්මාදී ක්‍රියාවක් ලෙස විශ්වීය වශයෙන් වටහාගෙන ඇත.

කියුබානු මිසයිල අර්බුදයේදී එක්සත් ජනපදය සහ සෝවියට් සංගමය න්‍යෂ්ටික යුද්ධයක අද්දරට පැමිණ වසරකට පසු, 1963 දී, කෙනඩි පරිපාලනය අර්ධ න්‍යෂ්ටික පරීක්ෂණ තහනම් ගිවිසුම (Partial Nuclear Test Ban Treaty) සාකච්ඡා කළ අතර, එමඟින් භූගතව සිදු කරන ලද ඒවා හැර අනෙකුත් සියලුම න්‍යෂ්ටික අත්හදා බැලීම් තහනම් කරන ලදී. 1992 දී, සෝවියට් සංගමය විසුරුවා හැරීමෙන් පසුව, ජනාධිපති ජෝර්ජ් එච්.ඩබ්ලිව්. බුෂ් න්‍යෂ්ටික අත්හදා බැලීම් සඳහා ඒකපාර්ශ්වික තහනමක් ප්‍රකාශයට පත් කළේය.

අත්හදා බැලීම් තහනම් කිරීමට පෙර දශක කිහිපය තුළ, න්‍යෂ්ටික පිපිරීම් 2,000 කට වඩා සිදු කරනු ලැබ ඇති අතර, ඉන් අඩකට වඩා සිදු කරන ලද්දේ එක්සත් ජනපදය විසිනි. මෙම පරීක්ෂණ ඇමරිකානු බටහිර ඇතුළත සහ දකුණු පැසිෆික් කලාපය පුරා ප්‍රජාවන් රෝගාතුර කළ අතර මුළු ප්‍රදේශම ජනාවාස කළ නොහැකි තත්ත්වයට පත් කළේය.

ට්‍රම්ප් මෙම නිවේදනය නිකුත් කළේ, දැනට ක්‍රියාත්මක වන ඇමරිකානු-චීන වෙළඳ යුද්ධය පිළිබඳව දකුණු කොරියාවේ සාකච්ඡා සඳහා චීන ජනාධිපති ෂී ජින්පින් හමුවීමට ටික වේලාවකට පෙරය. ට්‍රම්ප් ඇමරිකානු න්‍යෂ්ටික අවි ගබඩාව ලෝක වේදිකාවේ ඇමරිකානු අධිරාජ්‍යවාදයේ කොල්ලකාරී අවශ්‍යතා සුරක්ෂිත කිරීමේ මාධ්‍යයක් ලෙස භාවිතා කලේ, න්‍යෂ්ටික යුද්ධය හරහා සමූලඝාතනය කිරීමේ තර්ජනය මානව වර්ගයාගේ හිසට ඉහළින් ලෙලවමිනි.

ලොව විශාලතම න්‍යෂ්ටික වැඩසටහන එක්සත් ජනපදය සතුව ඇති අතර, රුසියාව සහ චීනය එක්ව වැය කරන මුදල මෙන් දෙගුණයක් න්‍යෂ්ටික අවි සඳහා වැය කරයි. දෙවන ලෝක යුද්ධය අවසානයේ සෝවියට් සංගමයට තර්ජනය කිරීම සඳහා හිරෝෂිමා සහ නාගසාකි හි අනාරක්ෂිත ජනගහනය සමූලඝාතනය කරමින් න්‍යෂ්ටික අවි භාවිතා කළ එකම රට ද එක්සත් ජනපදයයි.

ට්‍රම්ප්ගේ නිවේදනය වාර්තා කිරීමේදී, එක්සත් ජනපද මාධ්‍ය එයට කිසිදු ඓතිහාසික සන්දර්භයක් හෝ පූර්වගාමීත්වයක් ඉදිරිපත් කිරීමට අපොහොසත් වී ඇත. එහෙත්, එම නිවේදනය හුදෙක් ක්ෂණික සිතුවිල්ලක් වීමට වඩා වෙනස්ව, අවම වශයෙන් 2020 සිට එක්සත් ජනපද හමුදා සැලසුම්කරුවන් න්‍යෂ්ටික අත්හදා බැලීම් නැවත ආරම්භ කිරීම පිළිබඳව ක්‍රියාකාරීව සාකච්ඡා කරමින් සිට ඇත.

මෙම පියවර නිවේදනය කරමින් ට්‍රම්ප් විසින්ම කරන ලද සටහන, එය පැහැදිලිවම එක්සත් ජනපද න්‍යෂ්ටික අවි ගබඩාව වසර ගණනාවක් තිස්සේ ගොඩනැගීමේ සන්දර්භය තුළ තැබීය. ඔහු ලිවීය, “වෙනත් කිසිදු රටකට වඩා එක්සත් ජනපදය සතුව න්‍යෂ්ටික අවි තිබේ. පැවති ආයුධ සම්පූර්ණයෙන් යාවත්කාලීන කිරීම සහ ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම ඇතුළුව මෙය සාක්ෂාත් කර ගන්නා ලද්දේ මගේ පළමු ධුර කාලය තුළයි.”

“ඊට සමාන පදනමකින් අපගේ න්‍යෂ්ටික අවි අත්හදා බැලීම ආරම්භ කරන ලෙස මම යුද දෙපාර්තමේන්තුවට උපදෙස් දී තිබෙනවා. එම ක්‍රියාවලිය වහාම ආරම්භ වේවි”, ඔහු තවදුරටත් පැවසීය.

කෙසේ වෙතත්, ට්‍රම්ප්ගේ සටහන පැවසුවේ කතාවේ කොටසක් පමණකි . ඔහු පුරසාරම් දෙඩූ න්‍යෂ්ටික ගොඩනැගීම ඇත්ත වශයෙන්ම ඔබාමා පරිපාලනය යටතේ ආරම්භ කරන ලද අතර එය ට්‍රම්ප්ගේ පළමු ධුර කාලය තුළ, බයිඩන්ගේ ධුර කාලය තුළ සහ දැන් දෙවන ට්‍රම්ප් ධුර කාලය තුළ ද අඛන්ඩව ක්‍රියාත්මක විය. ඇමරිකානු ජනගහනයෙන් අතිමහත් බහුතරයක් නොදන්නා මෙම න්‍යෂ්ටික ගොඩනැගීම, ඩොලර් ට්‍රිලියන 1 කට වඩා වැඩි වියදමක් දරමින් පූර්ණ ද්විපාර්ශ්වික (ඩිමොක්‍රටික් සහ රිපබ්ලිකන් පක්ෂවල) සහයෝගය ඇතිව දිගටම පැවතුනි.

වසරකට පෙර, නිව් යෝර්ක් ටයිම්ස් “චංචල නව න්‍යෂ්ටික යුගයක් සඳහා නවීන අවි ගබඩාවක්” නිර්මාණය කිරීම හරහා “ඇමරිකාව නැවතත් න්‍යෂ්ටික බවට පත් කිරීම” සඳහා කැප වූ රහස් සැලැස්ම පිළිබඳ පුළුල් විශේෂාංග ප්‍රවෘත්තියක් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී.

“ඔබ සබ්මැරීන වෑල්ඩින් කරන හෝ මිසයිල කටාරම් හාරා ඇති ස්ථානයක ජීවත් නොවන්නේ නම්, එය සිදුවන බව ඔබ නොදැන සිටීමට බොහෝ අවස්ථාවක් තිබේ,”ටයිම්ස් ලිවීය. “කොංග්‍රස් මණ්ඩල විභාග සහ මූලෝපා පත්‍රිකා වල හැර, සැලැස්ම ගැන හෝ වියදම් කරන අති විශාල මුදල ගැන, ෆෙඩරල් රජය ප්‍රසිද්ධියේ එතරම් කතා කර නැත. සැලකිය යුතු විවාදයක් සිදුවී නොමැත. ඩොලර් බිලියන ගණන් වල වැඩසටහන් රේඩාර් වලට යටින් ගමන් කරයි.”

එම ලිපිය ප්‍රකාශයට පත් කිරීමෙන් පසු වසර තුළ, දැවැන්ත එක්සත් ජනපද න්‍යෂ්ටික ගොඩනැගීම සහ ඒ වටා ඇති නිහඬතාවයේ කුමන්ත්‍රණය යන දෙකම අඛණ්ඩව පැවත ඇත. දෙසැම්බර් මාසයේදී, න්‍යෂ්ටික නවීකරණ උත්සාහයන් සඳහා වාර්තාගත අරමුදල් සම්පාදනයක් හා මානව ඉතිහාසයේ ඕනෑම රටක විශාලතම මිලිටරි අයවැය ද වන ඩොලර් බිලියන 895 ක ජාතික ආරක්ෂක බලය පැවරීමේ පනත (NDAA) කොංග්‍රසය අනුමත කළේය.

ජනවාරි මාසයේදී ට්‍රම්ප් නිවේදනය කළේ එක්සත් ජනපදය “අති නවීන යකඩ මිසයිල ආරක්ෂක පලිහක් (Iron Dome) ඉදිකිරීම වහාම ආරම්භ කරන” බවයි. එහෙත්, ආරක්ෂක පියවරක් වීමට විපරීතව, මිසයිල පලිහ එක්සත් ජනපදය පළිගැනීමේ ක්‍රියාවන්ගෙන් ආරක්ෂා කරනු ඇතැයි අපේක්ෂා කරන බැවින්, මෙම ඊනියා “ගෝල්ඩන් ඩෝමය” ධවල මන්දිරය පූර්ව-භංග න්‍යෂ්ටික පළමු ප්‍රහාරයකින් අනෙකුත් රටවලට තර්ජනය කිරීමට දිරිගන්වනු ඇත.

එක්සත් ජනපදයේ අඛණ්ඩ න්‍යෂ්ටික ගොඩනැගීමේ කොටසක් ලෙස, ට්‍රම්ප් පරිපාලනය න්‍යෂ්ටික අවි භාවිතය සඳහා ඇති සියලු සීමාවන් ඉවත් කිරීමට උත්සාහ කර ඇත. වඩාත්ම කැපී පෙනෙන දෙය නම්, 2019 අගෝස්තු මාසයේදී–නැවතත්, ට්‍රම්ප් යටතේම–එක්සත් ජනපදය අතරමැදි පරාස න්‍යෂ්ටික බලකා (INF) ගිවිසුමෙන් ඉවත් වීමයි.

2018 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී ට්‍රම්ප් විසින් එක්සත් ජනපදය INF ගිවිසුමෙන් ඉවත් වන බවට කළ නිවේදනයට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, රුසියානු ජනාධිපති ව්ලැඩිමීර් පුටින් ප්‍රකාශ කළේ, පොසයිඩන් ලෙස හඳුන්වන දිය යට ඩ්‍රෝන යානයක් සහ බුරෙවෙස්ට්නික් ලෙස හඳුන්වන නව දිගු දුර කෲස් මිසයිලයක් ඇතුළුව නව න්‍යෂ්ටික (ප්‍රහාර) සැපයුම් යාන්ත්‍රණ මාලාවක් සංවර්ධනය කිරීම රුසියාව ආරම්භ කරන බවයි.

රුසියාව මෑතකදී එකී පද්ධති දෙකෙහිම න්‍යෂ්ටික අවි නොවන බෙදාහැරීමේ (ප්‍රහාර) යාන්ත්‍රණයන් පිළිබඳ පරීක්ෂණ සිදු කළ අතර, එය දිගු කලක් තිස්සේ සැලසුම් කර තිබූ සහ දිගු කලක් සාකච්ඡා කරන ලද එක්සත් ජනපද න්‍යෂ්ටික අත්හදා බැලීම් නැවත ආරම්භ කිරීම නිවේදනය කිරීම සඳහා ට්‍රම්ප් විසින් ප්‍රයෝජනයට ගන්නා ලදී.

INF ගිවිසුමෙන් ඉවත් වීමෙන් පසුව, එක්සත් ජනපදය ගිවිසුම යටතේ කලින් තහනම් කරන ලද න්‍යෂ්ටික අවි, රුසියාවට සහ චීනයට පහර දිය හැකි ස්ථානවල ස්ථානගත කිරීමට පියවර ගෙන තිබේ. පෙන්ටගනය එහි ඉලක්ක ගත ප්‍රහාරක මිසයිලයේ (Precision Strike Missile) පරාසය පුළුල් කර ඇති අතර SLCM-N ලෙස හඳුන්වන නව න්‍යෂ්ටික සන්නද්ධ, මුහුදේ දියත් කරන කෲස් මිසයිලයක් සංවර්ධනය කිරීම සඳහා ඩොලර් මිලියන සිය ගණනක් වැය කර ඇත.

INF ගිවිසුම යටතේ කලින් තහනම් කරන ලද බැලස්ටික් සහ කෲස් මිසයිල සංවර්ධනය කිරීම, රුසියාවේ ගැඹුරු අභ්‍යන්තරයට නේටෝ නියෝජිත වන යුක්රේනයේ සෘජු ප්‍රහාර උත්සන්න කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ වී ඇත. මෙම මාසයේ, වෝල් ස්ට්‍රීට් ජර්නලය,“බටහිර සහචරයින් විසින් සපයන ලද සමහර දිගු දුර මිසයිල යුක්රේනය භාවිතා කිරීම සඳහා පනවා තිබූ ප්‍රධාන සීමාවක් ට්‍රම්ප් පරිපාලනය ඉවත් කර ඇත” යනුවෙන් වාර්තා කල අතර, ඒ අනුව මේ මාසයේ දකුණු රුසියාවේ බ්‍රයන්ස්ක් නගරයට එක්සත් රාජධානිය විසින් සපයන ලද ස්ටෝම් ෂැඩෝ මිසයිල භාවිතා කරමින් ප්‍රහාරයක් එල්ල විය.

මේ මස මුලදී, ට්‍රම්ප් තහවුරු කළේ යුක්රේනයට ටොමාහෝක් මිසයිල යැවීම ගැන සලකා බලන බවයි. ට්‍රම්ප්ගේ තර්ජනයට ප්‍රතිචාර දක්වමින් හිටපු රුසියානු ජනාධිපති දිමිත්‍රි මෙඩ්විඩෙව් නිරීක්ෂණය කළේ, “ගුවනේදී න්‍යෂ්ටික ටොමාහෝක් මිසයිලයක් සාම්ප්‍රදායික එවැන්නකින් වෙන්කර හඳුනා ගැනීමට නොහැකි” බවයි. ටොම්හෝක් මිසයිලවලට දිගු කලක් තිස්සේ න්‍යෂ්ටික යුධ ශීර්ෂ රැගෙන යාමේ හැකියාව තිබුණි.

රුසියානු සහ චීන දේශසීමා වල කෙටි දුර න්‍යෂ්ටික අවි ස්ථානගත කිරීම, නේටෝව විසින් සපයන ලද දිගු දුර අවි රුසියානු නගරවලට ප්‍රහාර එල්ල කිරීම සඳහා උසි ගැන්වීම සහ න්‍යෂ්ටික අත්හදා බැලීම් නැවත ආරම්භ කිරීම යන මේවා අතර, මුළු ලෝකයම න්‍යෂ්ටික යුද්ධයක කොකා ගස්සන කෙස් ගසක අද්දරට ගෙන යනු ඇත.

නේටෝවේ අර්ධ-නිල සහචර යුක්රේනයෙන් “සාම්ප්‍රදායික” මිසයිලයක් වෙඩි තබන ඕනෑම අවස්ථාවක, නැතහොත්, ඊනියා ” වියරු මිනිසා න්‍යායේ” ලොව ප්‍රමුඛතම වෘත්තිකයා වන ට්‍රම්ප් විසින් නියෝග කරන ලද එක්සත් ජනපදයේ අනපේක්ෂිත න්‍යෂ්ටික අත්හදා බැලීමක් සිදු කරන සෑම අවස්ථාවකම රුසියාවේ සහ චීනයේ සැලසුම්කරුවන් තමන්ගෙන්ම මෙසේ අසනු ඇත: “අපි න්‍යෂ්ටික ප්‍රහාරයකට ලක්ව සිටිත්ද?”

රුසියාව සහ චීනය යටපත් කර ගැනීම සඳහා ගණන් බලමින් එක්සත් ජනපදය අවදානම් සීමාවට යෑම, අසීමාන්තික ප්‍රතිවිපාක සහිත දැවැන්ත යුද උත්සන්නියේ සර්පිලයක් අවුලුවාලිය හැකිය.

අධිරාජ්‍යවාදී මිලිටරිවාදයේ නැගීම එක්සත් ජනපදයේ කම්කරු පන්තියට එල්ල වන ප්‍රහාරය සමඟ වෙන්කළ නොහැකි සේ බැඳී පවතී. එක්සත් ජනපදය න්‍යෂ්ටික අත්හදා බැලීම් නැවත ආරම්භ කරන බවට ට්‍රම්ප් කළ නිවේදනය, ආහාර මුද්දර සඳහා අරමුදල් සැපයීම අවසන් කිරීමට නියමිත දින කිහිපයකට පෙර පැමිණ ඇති අතර, එමඟින් ස්තුති දීමේ නිවාඩුවට (Thanksgiving) සහ නත්තල් නිවාඩුවට ආසන්න පෙරාතුවේ ඇමරිකානුවන් දස මිලියන සංඛ්‍යාත පිරිසකට අත්‍යවශ්‍ය ජීවනාලියක් අහිමි කෙරේ.

මේ දෙක අතර සෘජු සම්බන්ධයක් තිබේ. මෙම මාසයේ ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද ප්‍රකාශයක, ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයට පක්ෂපාත බෲකින්ස් ආයතනය, ඩිමොක්‍රටික් සහ රිපබ්ලිකන් පක්ෂ දෙකෙන්ම සහාය දක්වන ප්‍රතිපත්තියක් වෙනුවෙන් කතා කරමින්, “යොදා ගත හැකි සියලුම රාජ්‍ය සහ පෞද්ගලික මෙවලම් උපයෝගී කර ගන්නා ඔරොත්තු දීමේ සමස්ත සමාජ මූලෝපායක්: පූර්ණ යුද්ධ යුගයක් සඳහා පූර්ණ ආරක්ෂාව” ඉල්ලා සිටියේය.

දෙවන ලෝක යුද්ධ සමයේදී ජර්මානු හමුදා නායකත්වය විසින් පුරෝගාමී කරන ලද්දා වූ සහ නාසි පාලන තන්ත්‍රය යටතේ රාජ්‍ය මූලධර්මය ලෙස දිගටම පැවතියා වූ “පූර්ණ යුද්ධයේ” මූලධර්මය, ජාතික මිලිටරි සාර්ථකත්වයේ නාමයෙන් කම්කරු පන්තියෙන් “කැපකිරීම” ඉල්ලා සිටිමින්, සමස්ත සමාජයම යුධ ප්‍රයත්නයට යටත් කරන ලදී.

“පූර්ණ යුද්ධයේ” මූලධර්මය යටතේ, නාසි ජර්මනියේ නායකයින් නැගෙනහිර යුරෝපය පුරා සමූලඝාතන යුද්ධයක් දියත් කළාක් මෙන් නිසැකවම ජර්මනියේ මහජනතාව මත ව්‍යසනයක් ගෙන ආහ. දැන්, සමස්තයක් ලෙස ඇමරිකානු කතිපයාධිකාරය වෙනුවෙන් කතා කරන ට්‍රම්ප්, නාසි තන්ත්‍රය, එක්සත් ජනපදයේ ඒකාධිපතිත්වයට පමණක් නොව, ලොව පුරා මිලිටරි ප්‍රචණ්ඩත්වයට ආදර්ශයක් ලෙස දකී.

පාලක පන්තිය, තම රට තුළ කම්කරු පන්තියට එල්ල කරන ප්‍රහාරය විදේශයන්හි මිලිටරි උත්සන්න කිරීම සමඟ බද්ධ කරයි. කම්කරු පන්තිය තම සමාජ හා ආර්ථික අයිතීන් ආරක්ෂා කිරීම අධිරාජ්‍යවාදී යුද්ධයට එරෙහි අරගලය සමඟ ඒකාබද්ධ කිරීමෙන් ප්‍රතිචාර දැක්විය යුතුය. මෙම මස මුලදී පැවති “රජුන් එපා” රැලිය ට්‍රම්ප් පරිපාලනයේ ඒකාධිපතිත්වය සහ කප්පාදු ප්‍රතිපත්තිවලට මහා ජන විරෝධයක් පවතින බව පෙන්නුම් කළේය. අධිරාජ්‍යවාදී යුද්ධයට එරෙහි සටන ධනවාදයට එරෙහි සහ සමාජවාදය සඳහා වන සටනට බද්ධ කරන කම්කරු පන්තියේ ව්‍යාපාරයක් ලෙස මෙම විරුද්ධත්වය වර්ධනය කළ යුතුය.

ට්‍රම්ප් එක්සත් ජනපද න්‍යෂ්ටික අවි අත්හදා බැලීම් නැවත ආරම්භ කරන බව නිවේදනය කරයි Read More »

2030 යුරෝපයේ ආරක්ෂක මාර්ග සිතියම ඒකාධිපතිත්වයට සහ ගෝලීය යුද්ධයට පදනම දමයි

Democratic Rights, economics, lead article, Militarism, politics, politics & economics, Trade War, War, World Economy, World War / October 28, 2025

ජොහැන්නස් ස්ටර්න් විසිනි.

මෙහි පලවන්නේ ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවියේ (ලෝසවෙඅ) 2025 ඔක්තෝම්බර් 25 දින ‘Europe’s defence roadmap 2030 lays the groundwork for dictatorship and global war’ යන හිසින් පලවූ ජොහැන්නස් ස්ටර්න් විසින් ලියන ලද ඉදිරිදර්ශන ලිපියේ සිංහල පරිවර්තනය යි.

පසුගිය දිනවල සිදුවීම් රුසියාවට එරෙහි අධිරාජ්‍යවාදී මිලිටරි උත්සන්න කිරීමේ සහ තුන්වන ලෝක යුද්ධයකට සූදානම් වීමේ නව අවධියක් සනිටුහන් කරයි. බ්‍රහස්පතින්දා බ්‍රසල්ස් හි පැවති යුරෝපීය කවුන්සිලයේ රැස්වීම් සහ සිකුරාදා ලන්ඩනයේ පැවති ඊනියා “කැමැත්ත ඇත්තන්ගේ සන්ධානය” සාමාන්‍ය රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික රැස්වීම් නොව යුද සමුළු විය. ඔවුහු එක්ව නව සම්බාධක, යුක්රේනයට තවදුරටත් මිලිටරි ආධාර සහ සමස්ත මහාද්වීපයම මිලිටරිකරණය කිරීම සඳහා වන පස් අවුරුදු සැලැස්මක් සකස් කරන “ආරක්ෂක සූදානම මාර්ග සිතියම 2030” අනුමත කළහ.

ඒ සමඟම, වොෂින්ටනය එහි සෘජු මැදිහත්වීම තීව්‍ර කළේය. ට්‍රම්ප් පරිපාලනය යුක්රේනයට බටහිර රටවල් විසින් සපයන ලද දිගු දුර මිසයිල භාවිතා කිරීම සඳහා පනවා තිබූ ප්‍රධාන සීමාවන් ඉවත් කිරිම මගින්, කියෙව්ට රුසියානු භූමියේ ගැඹුරට පහර දීමට හැකියාව ඇති කළේය. අඟහරුවාදා, යුක්රේනය බ්‍රිතාන්‍ය සැපයූ ස්ටෝම් ෂැඩෝ කෲස් මිසයිලයක් භාවිතා කර බ්‍රයන්ස්ක් හි පුපුරණ ද්‍රව්‍ය සහ රොකට් ඉන්ධන නිපදවන කම්හලකට ප්‍රහාරයක් එල්ල කළේය. යුක්රේන පොදු කාර්ය මණ්ඩලය (general staff) “සාර්ථක ප්‍රහාරය” සැමරූහ. එවැනි මෙහෙයුම් නේටෝ බලවතුන් සහ රුසියාව අතර විවෘත ගැටුමක් අවුලුවාලීමේ අවදානමක් ඇති කරන අතර එය වේගයෙන් න්‍යෂ්ටික සටනක් දක්වා සර්පිලාකාර විය හැකිය.

එක්සත් ජනපදය සහ එහි යුරෝපීය සහචරයෝ හිතාමතාම ගැටුම උත්සන්න කරමින් සිටිති. වොෂින්ටනය සහ ලන්ඩන් යන දෙපිරසම රුසියාවේ විශාලතම තෙල් හා ගෑස් නිෂ්පාදකයින් වන රොස්නෙෆ්ට් සහ ලුකොයිල්ට (Rosneft, Lukoil) එරෙහිව නව සම්බාධක ප්‍රකාශයට පත් කළ අතර යුරෝපීය සංගමය තමන්ගේම ආර්ථික යුද්ධය දැඩි කිරීමට එකඟ විය. බ්‍රසල්ස් සමුළුවේදී ද්විත්ව-භාවිත භාණ්ඩ සඳහා අපනයන තහනම් පුළුල් කිරීමට, යුරෝපීය ප්‍රාග්ධන වෙළඳපොළට රුසියානු ප්‍රවේශය සීමා කිරීමට, රුසියානු “සෙවණැලි නැව් කණ්ඩායමේ (shadow fleet)” නැව් 117 කට යුරෝපා සංගම් වරායන් තහනම් කිරීමට සහ රුසියානු රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයින්ට නව සංචාරක සහ මූල්‍ය සීමාවන් පැනවීමට තීරණය විය. කලින් සැලසුම් කළ කාල සීමාවන්ට වඩා වසරකට පෙර–2027 වන විට–රුසියානු ද්‍රව ස්වාභාවික ගෑස් (LNG) ආනයනය සම්පූර්ණයෙන්ම තහනම් කරනු ඇත.

ඊටත් වඩා ප්‍රකෝපකාරී වන්නේ යුක්‍රේනයට ආයුධ සඳහා අරමුදල් සැපයීම පිණිස රුසියානු මහ බැංකුවේ සිර කළ වත්කම් අත්පත් කර ගෙන ප්‍රති-අරමුණුගත කිරීමට යුරෝපා සංගමය සැලසුම් කිරීමයි. බෙල්ජියම නීතිමය විරෝධතා මතු කළද, යුරෝපීය කවුන්සිලය කොමිසමට උපදෙස් දුන්නේ “හැකි ඉක්මනින් යෝජනාවක් ඉදිරිපත් කරන ලෙසයි.” මෙය ජාත්‍යන්තර සොරකමකට වඩා අඩු දෙයක් නොවේ–එය බටහිර අවශ්‍යතා සමඟ ගැටෙන්නේ නම් තම සංචිත ආරක්ෂිත නොවන බව පෘථිවියේ සෑම ජාතියකටම සංඥා කරන අධිරාජ්‍යවාදී අත්පත් කර ගැනීමකි.

යුක්‍රේනය පිළිබඳ යුරෝපීය කවුන්සිලයේ ප්‍රකාශය, 2022 සිට යුරෝපා සංගමය දැනටමත් යුරෝ බිලියන 177.5 ක් ලබා දී ඇති බවත්, “2026–2027 සඳහා එහි මිලිටරි සහ ආරක්ෂක කටයුතු ඇතුළුව යුක්‍රේනයේ හදිසි මූල්‍ය අවශ්‍යතා සපුරාලීමට කැපවී සිටින බවත්” පුරසාරම් දොඩයි. තවත් බිලියන සිය ගණනක් අනුමත කෙරෙනු ඇත.

සමුළුවට සමගාමීව ඉදිරිපත් කරන ලද, ඊනියා ආරක්ෂක සූදානම මාර්ග සිතියම 2030, මෙම මුදල් කුමක් සඳහාද යන්න සම්පූර්ණයෙන්ම පැහැදිලි කරයි. එය පහත ප්‍රකාශයෙන් ආරම්භ වේ:

“ආරක්ෂක සූදානම යනු නවීන යුද්ධ සඳහා අවශ්‍ය හැකියාවන් වර්ධනය කිරීම සහ අත්පත් කර ගැනීමයි. එහි තේරුම යුරෝපයට උපායමාර්ගික වාසියක් සහ අවශ්‍ය ස්වාධීනත්වය ලබා දෙන ආරක්ෂක කාර්මික පදනමක් ඇති බව සහතික කිරීමයි. තවද, එහි තේරුම තීරණාත්මක කාලවලදී අති නවීන නවෝත්පාදනයන් සහ වේගවත්, මහා පරිමාණ නිෂ්පාදනයක් ලබා දීමට සූදානම් වීමයි.”

මෙය යුරෝපීය යුද ආර්ථිකයක් සඳහා මහා සැලැස්මකි–මහා පරිමාණ අවි ආයුධ සන්නද්ධ කිරීම සඳහා කර්මාන්ත, මූල්‍ය සහ තාක්‍ෂණය සම්බන්ධීකරණය කරන ලද බලමුලු ගැන්වීමකි. මාර්ග සිතියම, “උත්සාහයන් ඉහළ මට්ටමකට ගෙන ඒමේ සහ වේගවත් කිරීමේ අවශ්‍යතාවය, අද දින වැඩිවන අන්තරායන් පිළිබිඹු කරයි,” ලෙස සඳහන් කරයි.

රුසියාව ප්‍රධාන සතුරා ලෙස හඳුනාගෙන ඇති අතර එය “දැකිය හැකි අනාගතය සඳහා යුරෝපීය ආරක්ෂාවට නිරන්තර තර්ජනයක්” ලෙස කියාපාන නමුත් ලේඛනයේ විෂය පථය ගෝලීය වේ:

“යුරෝපයේ සූදානම, 360° ප්‍රවේශයක් සහිත පුළුල් ගෝලීය සන්දර්භය තුළ මුල් බැස ගත යුතුය. …ගාසා තීරයේ සහ මැද පෙරදිග සිට අප්‍රිකාවේ සැඟවුණු හෝ විවෘත ගැටුම් කිහිපයක් දක්වා, ආසියා-පැසිෆික් කලාපයේ වැඩිවන ආතතීන්ගේ සිට ආක්ටික් දක්වා ආදී ලෝකයේ අනෙකුත් ප්‍රදේශවලින් එල්ලවන තර්ජනවලට අපට අන්ධ විය නොහැක.”

වෙනත් වචන වලින් කිවහොත්, යුරෝපා සංගමය එක්සත් ජනපදයෙන් ස්වාධීනව තම ආර්ථික හා භූ මූලෝපායික අවශ්‍යතා ඉටු කර ගැනීම සඳහා ලෝක ව්‍යාප්ත යුද්ධයකට සූදානම් වෙමින් සිටී. එය පැහැදිලිවම සඳහන් කරන්නේ, “සාම්ප්‍රදායික සහචරයින් සහ හවුල්කරුවන් ලෝකයේ අනෙකුත් කලාප වෙත තම අවධානය යොමු කරමින් සිටින” බවත් “යුද්ධයේ වෙනස්වන ස්වභාවයට අනුකූලව, යුරෝපයේ ආරක්ෂක ඉරියව්ව සහ හැකියාවන් … හෙට දවසේ යුධ පිටි සඳහා සූදානම් කළ යුතු” බවත්ය.

මාර්ග සිතියම 1930 ගණන්වල ප්‍රති-සන්නද්ධ කිරීමේ වැඩසටහන් සමඟ තරඟකාරීවන මට්ටමේ ප්‍රමාණාත්මක ඉලක්ක නියම කරයි. එය 2021 දී යුරෝ බිලියන 218 සිට 2025 දී යුරෝ බිලියන 392 දක්වා යුරෝපීය ආරක්ෂක වියදම් ඉහළ යාම සමරන අතර තවදුරටත් වේගවත් කිරීමක් ඉල්ලා සිටී. “ReArm Europe” (යුරෝපය ප්‍රතිසන්නද්ධ කරමු) න්‍යාය පත්‍රය යටතේ, SAFE මෙවලම වැනි නව අරමුදල් යාන්ත්‍රණ හරහා අවි ආයුධ සඳහා යුරෝ බිලියන 800 ක් දක්වා බලමුලු ගන්වනු ලැබේ. 2035 වන විට දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 3.5 ක ආරක්ෂක වියදම් ඉලක්කයක් කරා ළඟා වීමට ජුනි මස නේටෝ සමුළුවේදී කරන ලද කැපවීම් සඳහා වාර්ෂිකව අවම වශයෙන් වසරකට අමතර යුරෝ බිලියන 288 ක් අවශ්‍ය වේ.

මෙම අතිවිශාල මුදල් සම්භාරයට මුදල් යෙදවිය හැක්කේ කුරිරු කප්පාදු, සමාජ වැඩසටහන් විනාශ කිරීම සහ මහජන අරමුදල් කොල්ලකෑම හරහා පමණි. “ආරක්ෂක සූදානම” සඳහා මුදල් සහ ආයුධ පමණක් නොව යුද්ධය සඳහා සමස්ත මහාද්වීපයම ප්‍රතිසංවිධානය කිරීම අවශ්‍ය බව ලේඛනය පැහැදිලි කරයි. “යුරෝපා සංගමය පුරා හමුදා සංචලන ප්‍රදේශයක් කරා” වගන්තිය යටතේ එය යෝජනා කරන්නේ:

“2027 අවසානය වන විට, නේටෝව සමඟ සමීප සම්බන්ධීකරණයෙන්, සංගමය පුරා හමුදා සහ හමුදා උපකරණ බාධාවකින් තොරව ප්‍රවාහනය සහතික කරන, සංගත කළ නීති සහ ක්‍රියා පටිපාටි, ගොඩබිම් කොරිඩෝ, ගුවන්තොටුපළ, වරාය සහ ආධාරක අංග ජාලයක් සහිත, යුරෝපා සංගමය පුරා හමුදා සංචලන ප්‍රදේශයක් පිහිටුවනු ඇත.”

ඉලක්කය වන්නේ යුරෝපය තනි යුධ පිටියක් බවට පරිවර්තනය කිරීමයි–එනම්, හමුදා සහ සන්නාහ බෝල්ටික් සිට කළු මුහුද දක්වා නිදහසේ ගමන් කළ හැකි ඒකාබද්ධ සැපයුම් කලාපයක් සැකසීමයි. සිවිල් යටිතල පහසුකම් මිලිටරි අවශ්‍යතා සඳහා යටත් කරනු ලැබේ. දස දහස් ගණනක් නේටෝ භටයින් චලනය කරමින් යුද විරෝධී විරෝධතාකරුවන්ට එරෙහිව සොල්දාදුවන් යෙදවීම සිදු කළ හැම්බර්ග්හි, රෙඩ් ස්ටෝම් බ්‍රාවෝ වැනි අභ්‍යාස, මෙම මිලිටරිකරණයේ දේශීය මානය දැනටමත් අපේක්ෂා කරයි: එනම් අභ්‍යන්තර විරුද්ධත්වය මර්දනය කිරීම යි.

මෙම පරිවර්තනයේ පෙරමුණේ සිටින්නේ ජර්මනියයි. හරිත පක්ෂයේ සහ වාම පක්ෂයේ සහාය ඇතිව, පාලක සන්ධානය ප්‍රති-සන්නද්ධ කිරීම සඳහා යුරෝ ට්‍රිලියනයක රාමුවක් නිර්මාණය කර ඇත. 2025 ආරක්ෂක අයවැය යුරෝ බිලියන 86.5 ක් වන අතර එය දෙවන ලෝක යුද්ධය අවසන් වීමෙන් පසු ඕනෑම අවස්ථාවකට වඩා වැඩි වේ. 2029 වන විට යුරෝ බිලියන 150 කට වඩා වැඩි වන මෙම වියදම දළ වශයෙන් දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 3.5 කි. “මිලිටරි සූදානම”සඳහා යටිතල පහසුකම් වියදම් ඇතුළත් කළහොත්, යුද්ධයට අදාළ මුළු වියදම් දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 5 ක් දක්වා ඉහල යනු ඇති අතර, එය වාර්ෂිකව යුරෝ බිලියන 215 ක් පමණ වේ.

නව හමුදා සහ සිවිල් තනතුරු දස දහස් ගණනක් නිර්මාණය වෙමින් පවතින අතර අනිවාර්ය හමුදා බඳවා ගැනීම නැවත ස්ථාපිත කෙරෙනු ඇත. ප්‍රහාරක ජෙට් යානා, ප්‍රවාහන හෙලිකොප්ටර්, නව යුධ ටැංකි, සන්නද්ධ වාහන, යුද නැව්, ඩ්‍රෝන යානා, මිසයිල පද්ධති සහ ඒ සඳහා කැපවූ අභ්‍යවකාශ විධානයක් (මූලස්ථානයක්) පවා නිර්මාණය කිරීම සඳහා බිලියන ගණනක් මුදල් හරවා ඇත. චාන්සලර් ෆ්‍රෙඩ්රික් මර්ස් ජර්මනිය “යුරෝපයේ ශක්තිමත්ම සාම්ප්‍රදායික හමුදාව” බවට පත් කිරීමේ තම ඉලක්කය විවෘතව ප්‍රකාශ කර තිබේ.

මෙම ප්‍රතිපත්ති, යලි සන්නද්ධ කිරීම සහ ලෝක බලය සඳහා වූ තල්ලුව මගින් ෆැසිස්ට් තන්ත්‍රයක් ස්ථාපනය කිරීම, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අයිතිවාසිකම් විනාශ කිරීම සහ කම්කරු පන්තිය මර්දනය කිරීම සිදු කළ, 1930 ගනන්වල ජර්මානු අධිරාජ්‍යවාදයේ සූදානම සිහිපත් කරයි. එම තර්කනය නැවතත් තහවුරු වෙමින් පවතී. යුරෝපය පුරා, පාලක ප්‍රභූන් සමාජ කෝපය මැඩපැවැත්වීමට සහ යුද්ධයට සූදානම් වීමට ෆැසිස්ට් බලවේග–බ්‍රිතාන්‍යයේ ෆරාජ්, ප්‍රංශයේ ල පෙන්, ඉතාලියේ මෙලෝනි සහ ජර්මනියේ ඒඑෆ්ඩී–වගා කරමින් සිටිති.

වෛෂයික ප්‍රවණතා නිසැකවම පැහැදිලිය. යුරෝපා සංගමය, නේටෝව සහ අවි කර්මාන්තය ඒකාබද්ධ යුද යාන්ත්‍රණයකට බද්ධ කිරීම ඒකාධිපති පාලනයක් කරා හැරීම සමඟ අත්වැල් බැඳගනී. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අයිතිවාසිකම්වලට පහර දීම, ගාසා සංහාරයට එරෙහි විරෝධතා අපරාධකරණය කිරීම සහ පොලිස් බලකායන් මිලිටරිකරණය කිරීම යන සියල්ල මහජන විරෝධයට පාලක පන්තියේ බිය පිළිබිඹු කරයි.

අධිරාජ්‍යවාදය යුද්ධයට තල්ලු කරන එම ප්‍රතිවිරෝධතාම–සියල්ලටත් වඩා ධනේශ්වර ක්‍රමයේ ගැඹුරු අර්බුදය–විප්ලවවාදී නැගිටීම් සඳහා කොන්දේසි ද ඇති කරයි. ප්‍රති-සන්නද්ධ කිරීම, ජීවන තත්වයන් විනාශ කිරීම සහ නිරන්තරයෙන් වර්ධනය වන න්‍යෂ්ටික සමූලඝාතනයේ අනතුර සඳහා මුදල් යෙදවීම සඳහා ධනය විශාල වශයෙන් නැවත වෙන් කිරීම කම්කරු පන්තිය පුරා ප්‍රතිරෝධය අවුස්සනු ඇත. එක්සත් ජනපදයේ, ඔක්තෝබර් 18 වන දින ට්‍රම්ප්ගේ ෆැසිස්ට් ප්‍රතිපත්තිවලට එරෙහි “රජුන් එපා” විරෝධතාවලට මිලියන 7 කට වැඩි පිරිසක් එක් වූහ. යුරෝපයේ අනෙකුත් ස්ථාන අතර, ග්‍රීසිය, බෙල්ජියම, ඉතාලිය, නෙදර්ලන්තය සහ ප්‍රංශය හි කප්පාදු පියවරයන්ට සහ මිලිටරිවාදයට එරෙහිව වැඩවර්ජන සහ විරෝධතා පුපුරා ගොස් ඇත. මේවා පන්ති අරගලයේ පුපුරන සුලු ගෝලීය පුනර්ජීවනයක සලකුණු ය.

නමුත් ස්වයංසිද්ධ විරුද්ධත්වය ප්‍රමාණවත් නොවේ. යුද්ධයට සහ ආඥාදායකත්වයට එරෙහි සටන, ඒවායේ මූල හේතුවට, එනම් ධනේශ්වර ක්‍රමයටම එරෙහි අරගලයට සම්බන්ධ කරන සවිඥානික දේශපාලන වැඩපිළිවෙලකින් එය සන්නද්ධ විය යුතුය. හතරවන ජාත්‍යන්තරයේ ජාත්‍යන්තර කමිටුවවේ (හජාජාක)”සමාජවාදය සහ යුද්ධයට එරෙහි සටන”-2016 ප්‍රකාශය දැන් දැවෙන හදිසිතාවයක් අත්කර ගන්නා මූලධර්ම ඉදිරිපත් කර ඇත:

යුද්ධයට එරෙහි අරගලය, සමාජයේ මහා විප්ලවවාදී බලවේගය වන කම්කරු පන්තිය මත පදනම් විය යුතු අතර, ජනගහනයේ සියලු ප්‍රගතිශීලී කොටස් කම්කරු පන්තිය පිටුපස එක්සත් කළ යුතුය.
නව යුද විරෝධී ව්‍යාපාරය ධනවාදී විරෝධී සහ සමාජවාදී විය යුතුය, මන්ද, මූල්‍ය ප්‍රාග්ධනයේ ආඥාදායකත්වය අවසන් කිරීමට සහ මිලිටරිවාදයේ සහ යුද්ධයේ මූලික හේතුව වන ආර්ථික ක්‍රමය අවසන් කිරීමට කරන සටනකින් තොරව යුද්ධයට එරෙහි බරපතල අරගලයක් තිබිය නොහැකි බැවිනි.
එබැවින්, නව යුද විරෝධී ව්‍යාපාරය, අවශ්‍යයෙන්ම, ධනපති පන්තියේ සියලුම දේශපාලන පක්ෂ සහ සංවිධානවලින් සම්පූර්ණයෙන්ම සහ නිසැකවම ස්වාධීන විය යුතු අතර ඒවාට සතුරු විය යුතුය.
නව යුද විරෝධී ව්‍යාපාරය, සියල්ලටත් වඩා, ජාත්‍යන්තර විය යුතු අතර, අධිරාජ්‍යවාදයට එරෙහි ඒකාබද්ධ ගෝලීය අරගලයක් තුළ කම්කරු පන්තියේ දැවැන්ත බලය බලමුලු ගැන්විය යුතුය.

යුරෝපය පුරා සහ ජාත්‍යන්තරව කම්කරුවන්, තරුණයින් සහ බුද්ධිමතුන් [oppressed middle class] මුහුණ දෙන කර්තව්‍යය පැහැදිලිය: සෑම වැඩබිමකම සහ අසල්වැසි ප්‍රදේශයකම ස්වාධීන ක්‍රියාකාරී කමිටු ගොඩනැගීම, ඔවුන්ගේ අරගල දේශසීමා හරහා සම්බන්ධ කිරීම සහ සමාජවාදය සඳහා සටනේදී සවිඥානික විප්ලවවාදී නායකත්වයක්–හතරවන ජාත්‍යන්තරයේ ජාත්‍යන්තරයේ කමිටුවේ කොටස් ලෙස සමාජවාදී සමානතා පක්ෂ–වර්ධනය කිරීම. ධනේශ්වර ක්‍රමය පෙරලා දමා, පෘථිවියේ සම්පත් ලාභය සඳහා නොව තාර්කිකව සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව මානව අවශ්‍යතා සඳහා භාවිතා කරන සමාජවාදී ලෝක සමූහාණ්ඩුවක කොටසක් ලෙස යුරෝපීය එක්සත් සමාජවාදී රාජ්‍යයක් මගින් එය ප්‍රතිස්ථාපනය කිරීමෙන් පමණක්, මානව වර්ගයාට ලෝක යුද්ධයේ ව්‍යසනය වළක්වා ගත හැකිය.

2030 යුරෝපයේ ආරක්ෂක මාර්ග සිතියම ඒකාධිපතිත්වයට සහ ගෝලීය යුද්ධයට පදනම දමයි Read More »

Nazism, big business and the working class: Historical experience and political lessons

english, Far Right, Fascism, history, lead article, Marxist Theory, Militarism, politics, War, World War / October 22, 2025

This webinar was originally published in the World Socialist Web Site on 21 October 2025.

Nazism, big business and the working class: Historical experience and political lessons

On October 16, 2025, the World Socialist Web Site (WSWS) hosted a webinar examining the historical relationship between Nazism, big business and the working class—a discussion with urgent contemporary relevance.

The discussion was chaired by David North, chairperson of the International Editorial Board of the WSWS and of the Socialist Equality Party in the United States. He was joined by three distinguished historians: David Abraham, professor emeritus of law at the University of Miami and author of The Collapse of the Weimar Republic: Political Economy and Crisis; Jacques Pauwels, Canadian historian and author of Big Business and Hitler; and Mario Kessler, senior fellow at the Centre for Contemporary History in Potsdam, Germany, whose scholarship focuses on the German Communist Party and European labor movements.

The webinar opened with North recounting the vicious academic campaign that destroyed Abraham’s career as a historian in the 1980s. After publishing his Marxist analysis of how conflicts within German capitalism facilitated Hitler’s rise, Abraham faced attacks from conservative historians Gerald Feldman and Henry Ashby Turner, who accused him of fraud. Abraham explained that the attack stemmed from “ideological animus, personal pique, and intellectual know-nothingism.”

In the discussion, Jacques Pauwels attacked the claim that Hitler’s rise was accidental or unconnected to capitalist interests. “Hitler’s so-called capture of power was merely a transfer or surrender of power,” he stated. “Without the financial and other support of industry and finance, in other words, big business, the rest of the German power elite, Hitler could never have risen to supremacy.” Pauwels described fascism as “the stick of capitalism, not to be used at all times, but certainly always ready behind the door.”

Mario Kessler addressed Hitler’s mobilization of the middle classes while preventing their left-wing radicalization toward socialism. He noted that the Nazi Party “never succeeded in making consistent inroads into the working class” and “never achieved an absolute majority of the votes” in any Weimar election. Hitler’s function was to “collect the votes of the unemployed people, the resentment of all who considered themselves losers of what was called the system.” Kessler stressed that “before Hitler and the German fascists could annihilate the Jews, they had to destroy the German and European labor movement.”

Pauwels demolished the myth that Hitler improved workers’ living conditions, documenting how “the German workers’ real wages fell dramatically under Nazi rule while corporate profits soared.” He revealed that work accidents and illnesses increased from 930,000 cases in 1933 to 2.2 million in 1939, calling Nazi policy “a high profit, low wage kind of policy.” The first concentration camp at Dachau was established not primarily for Jews but because “regular prisons were full of political prisoners, mostly social democrats and communists.”

The discussion then turned to contemporary parallels. North drew explicit connections between Weimar’s collapse and America’s current trajectory under the fascistic Trump administration, noting gold’s rise from $35 per ounce in 1971 to over $4,000 today as an “objective indication of a real crisis of the American economic system.” Abraham described the emerging alliance of “old right-wingers in the fossil fuel industry” with “anarcho-libertarians” from Silicon Valley, noting that Peter Thiel recently gave lectures invoking Carl Schmitt, the Nazi legal theorist, while identifying workers, leftists, minorities, and environmentalists as civilization’s “blockage,” which Abraham described as “a kind of new Judeo-Bolsheviks.”

North posed a critical question: “Do objective conditions create the possibility for a revolutionary orientation? Is fascism inevitable?” He argued that the same contradictions driving reaction also create revolutionary potential, citing how World War I produced both catastrophe and the October Revolution.

Christoph Vandreier, chairman of the Sozialistische Gleichheitspartei in Germany, addressed the rehabilitation of Hitler and the Nazis within German academia. He described how historian Jörg Baberowski declared in Der Spiegel that “Hitler was not cruel” and “was not a psychopath,” claiming the Holocaust “was not essentially different from shootings during the civil war in Russia.” Vandreier noted that “Baberowski was supported by almost the entire academia in Germany” and that such positions “are part of the mainstream” today, coinciding with Germany’s trillion-euro rearmament program.

The historians agreed that the struggle against historical falsification is inseparable from political struggle. Pauwels emphasized that “history is subversive” and that “the powers that be don’t really want us to know how we got into this trouble.” Abraham noted a modest revival of political economy studies after decades in which “the right captured Washington, the left captured the English department.”

North concluded by emphasizing the persistence of the same fundamental contradictions: “We are not only talking about the past, but we’re really discussing the present. The same issues, the same social forces are present today.” He predicted an “explosive turn by the working class and the most advanced sections of young people and workers toward Marxism, which is the only theoretical framework for which one can understand objective reality and on that basis build a revolutionary movement.”

Links to purchase literature from Mehring Books:

Jacques Pauwels: Big Business and Hitler
Christoph Vandreier: Why Are They Back? Historical Falsification, Political Conspiracy, and the Return of Fascism in Germany
SEP Pamphlet: Trump’s Fascist Conspiracy and How to Fight It: A Socialist Strategy
David North: Sounding the Alarm: Socialism Against War, May Day Speeches 2014-2024
Leon Trotsky: The Struggle Against Fascism in Germany
Leon Trotsky: Fascism: What It Is and How to Fight It

Nazism, big business and the working class: Historical experience and political lessons Read More »

චිම්පන්සීන් සහ අප පිළිබඳ අපගේ අවබෝධයේ විප්ලවීය වෙනසක් කළ වානර විද්‍යාඥ ජේන් ගුඩෝල්, වයස අවුරුදු 91 දී මිය යයි

art and culture, News, science / October 21, 2025

ෆිලිප් ගුපා විසිනි.

මෙහි පලවන්නේ ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවියේ (ලෝසවෙඅ) 2025 ඔක්තෝම්බර් 06 දින “Jane Goodall, the primatologist who revolutionized our understanding of chimpanzees and ourselves, dies at 91” යන හිසින් පලවූ ෆිලිප් ගුපා විසිනි විසින් ලියන ලද ලිපියේ සිංහල පරිවර්තනය යි.

අපගේ සමීපතම පරිණාමීය ඥාතීන් වන චිම්පන්සියන් ගැන මනුෂ්‍ය වර්ගයාට ඉගැන්වූ විද්‍යාඥ ජේන් ගුඩෝල් පසුගිය සතියේ වයස අවුරුදු 91 දී මිය ගියාය. ඔක්තෝබර් 1 වන දින කැලිෆෝනියාවේ දේශන සඳහා වන චාරිකාවක යෙදී සිටියදී ස්වභාවික හේතූන් මත ඇය මිය ගිය බවට, 1977 දී ඇය විසින් ආරම්භ කරන ලද ජේන් ගුඩෝල් ආයතනය ප්‍රකාශයක් නිකුත් කළේය. වනගත චිම්පන්සියන් පිළිබඳ ඇගේ නවමු-ගවේෂණාත්මක පර්යේෂණ සඳහා ගුඩෝල් ලෝක ප්‍රසිද්ධ විය. චිම්පන්සියන් ඔවුන්ගේ ස්වාභාවික වාසස්ථානවල ක්‍රමානුකූලව දීර්ඝ කාලීනව සහභාගීවඩ් නිරීක්ෂණය කළ පළමු පර්යේෂිකාව ඇය විය.

අපගේ ජාන සැකැස්මෙන් අතිමහත් බහුතරයක් බෙදා ගන්නා චිම්පන්සීන්, මානව තාක්‍ෂණයේ ආරම්භය පිළිබඳ අවබෝධයක් ලබා දෙන සරල මෙවලම් නිෂ්පාදනය සහ භාවිතය වැනි හැසිරීම් ද ප්‍රදර්ශනය කරන බව ඇගේ පර්යේෂණ මගින් හෙළි විය. මීට පෙර, මෙවලම් භාවිතය තනිකරම මානව කුසලතාවක් ලෙස සැලකුනි.

තවද, චිම්පන්සියන් සහ අනෙකුත් වානරයන් මෙන්ම පොදුවේ සතුන්, නොසිතන සහ හැඟීම් විරහිත බවත්, සහජ බුද්ධියෙන් සම්පූර්ණයෙන්ම මෙහෙයවනු ලබන බවටත් වූ පෙර සංකල්පවලට පටහැනිව, චිම්පන්සියන්ට තමන්ගේම ස්වාධීන පෞරුෂයන් ඇති බවත් සංකීර්ණ සමාජ හැසිරීම් වල නිරත වන බවත් ඇය සොයා ගත්තාය. එනම්, කණ්ඩායමේ අනෙකුත් සාමාජිකයන් සමඟ සන්නිවේදනය කිරීම සඳහා කටහඬ භාවිතා කිරීම සමඟ අත් සහ හිස අභිනයන් ඇතුළත් වේ. වැදගත් කාරණය වන්නේ, මෙම හැසිරීම් ජානමය රටාවන් නොවී ප්‍රාරම්භක සංස්කෘතියක් නිර්මානය කරන ඉගෙන ගැනීම මගින් සැකසුනු බවය.

ඇයගේ පර්යේෂණ අනෙකුත් විශේෂ පිළිබඳවද පර්යේෂණ පැවැත්වීමට හේතු වී ඇති අතර, එම විශේෂවලටද මෙවැනිම සංකීර්ණ හැසිරීම් ඇති බව සොයාගෙන ඇත.

1934 දී එංගලන්තයේ උපත ලබා ලන්ඩනයේ හැදී වැඩුණු ගුඩෝල් මුලින් විද්‍යාඥවරියක් ලෙස පුහුණුව ලබා නොතිබුණ අතර, ලේකම්වරියක් ලෙස සේවය කළාය. ළමා වියේදී ඇය හැදී වැඩී අප්‍රිකාවට යාමට, වන සතුන් සමඟ ජීවත් වීමට සහ පොත් ලිවීමට සිහින මැවූ බව ඇය මෑතකදී හෙළි කළාය. පවුලේ මිතුරන් බැලීමට කෙන්යාවට ගිය ගමනකදී ඊට අවස්ථාවක් ලැබ ප්‍රසිද්ධ පූර්ව-මානව විද්‍යාඥ (paleoanthropologist) ලුවී ලීකි හමුවීමට හේතු වූ අතර, ඔහු සමඟ සතුන් කෙරෙහි ඇති ඇගේ ආදරය ගැන ඇය සාකච්ඡා කළාය. ඇගේ හැකියාවන් ඉව කල ඔහු, ටැන්සානියාවේ වන චිම්පන්සියන් අධ්‍යයනය කිරීමට ඇය කැමති දැයි ඇයගෙන් විමසීය. ඇය ඊට එකඟ වූ අතර මුලින් ලීකිගේ ලේකම්වරිය ලෙස සේවයට බැදුනී ය.

ක්ෂේත්‍රයට පැමිණීමෙන් පසු,1960 දී ටැන්ගනිකා විලෙහි නැගෙනහිර වෙරළ තීරයේ, මැලේරියාව සහ සත්ව විලෝපිකයන් සමඟ කටයුතු කරන අතරතුර, චිම්පන්සියන්ට සමීප වීම පහසු කාර්යයක් නොවන බව ගුඩෝල් දැන ගත්තාය. චිම්පන්සියන් ප්‍රවේශම් සහගත වූ අතර ඔවුන්ගේ දුරස්ථභාවය පවත්වා ගත්හ. කෙසේ වෙතත්, නොපසුබට උත්සාහයෙන් සහ ආක්‍රමණශීලී නොවන ප්‍රවේශයකින්, ඇය අවසානයේ ඔවුන්ගේ විශ්වාසය දිනා ගත් අතර, සෘජු සවිස්තරාත්මක නිරීක්ෂණ කිරීමට සමත් වෙමින් කණ්ඩායමේ සෑම සාමාජිකයෙකුගේම තනිතනි ලක්ෂණ ඉගෙන ගෙන, එකල සම්මත පිළිවෙතින් බැහැරව, ඔවුනට ඉලක්කමක් වෙනුවට නම් ලබා දුන්නාය. ඇත්ත වශයෙන්ම, ඇය වානර විද්‍යා (primatology) ක්ෂේත්‍ර වැඩ තාක්‍ෂණයක් හඳුන්වාදීම—දිගු කලක් සමාජ/සංස්කෘතික මානව විද්‍යාවේ භාවිතා කර තිබූ ‘සහභාගී නිරීක්ෂණය’—සදහා පුරෝගාමී වෙමින් අධ්‍යයනය කරනු ලබන විෂයයන් සමඟ අන්තර් ක්‍රියා කරමින් දීර්ඝ කාලයක් ඒ සමග ජීවත් වූවාය.

චිම්පන්සියන් සරල මෙවලම් සෑදුවා පමණක් නොව (උදා: අතු වලින් කොළ ඉවත් කර ඒ තනි කූරු හෝ දිගු තණකොළ බඳ භාවිතා කර වේයන්ගේ ජනපදවලින් ඔවුන් නිස්සාරණය කර අනුභව කිරීම), ප්‍රීතිය, දුක සහ බිය වැනි මිනිස් හැඟීම් වලට සමාන හැසිරීම් ප්‍රදර්ශනය කළ බව ගුඩෝල් සොයා ගත්තාය. මව්වරුන් සහ ළදරුවන් අතර බැඳීම්, සහෝදර එදිරිවාදිකම් සහ සමාජ ධූරාවලීන් ස්ථාපිත කිරීම ද ඇය නිරීක්ෂණය කළාය. ඔවුන් මස් අනුභව කළ අතර අන්තර් කණ්ඩායම් ගැටුම්වලට සම්බන්ධ විය. දෘඩ කටු සහිත ගෙඩි වර්ග විවෘත කිරීමට භාවිතා කරන ගල් සහ ඔවුන් දඩයම් කරන වඳුරන්ට ඇනීමට භාවිතා කරන හෙල්ල ඇතුළුව චිම්පන්සියන් විවිධ ආකාරයේ මෙවලම් ද සාදා භාවිතා කරන බවත්, මේවා කණ්ඩායම් අතර වෙනස් වන සංස්කෘතික සම්ප්‍රදායන් බවත් වෙනත් පර්යේෂකයන් පසුව සොයාගෙන ඇත. පොදු පරිණාමීය සම්භවයක් පිළිබඳ අවබෝධය ශක්තිමත් කරමින් මානවයන්ගේ සහ චිම්පන්සියන්ගේ අවසාන පොදු මුතුන් මිත්තන්ට අවම වශයෙන් මෙම හැසිරීම් වල පූර්ව ස්වභාවයන් පැවති බව, මෙම සාක්ෂි මගින් තරයේ යෝජනා කරයි.

1963 දී නැෂනල් ජියෝග්‍රැෆික් සඟරාවේ මුල් කවරයේ පළ වූ “කැලෑ චිම්පන්සීන් අතර මගේ ජීවිතය” යන ඇගේ ලිපිය ප්‍රකාශයට පත් කළ විට ගුඩෝල්ගේ සොයාගැනීම් ලොව පුරා අවධානයට ලක් විය. ප්‍රමුඛ පරිණාමීය ජීව විද්‍යාඥ සහ විද්‍යා ඉතිහාසඥ ස්ටීවන් ජේ ගුල්ඩ් ඇගේ කාර්යයට ප්‍රශංසා කළේ, එය “බටහිර ලෝකයේ විශිෂ්ට විද්‍යාත්මක ජයග්‍රහණවලින් එකක් නියෝජනය කරයි” යනුවෙන් පවසමිනි. පසුව ඇය ඇගේ පර්යේෂණ මත පදනම්ව ළමුන් සඳහා වූ පොත් 15 ක් සමග පොත් 32 ක් ලිවූ අතර එමඟින් ඇගේ සොයාගැනීම් පුළුල් ප්‍රේක්ෂක පිරිසක් අතර තවදුරටත් ව්‍යාප්ත විය. ඇය රූපවාහිනී වාර්තා චිත්‍රපට කිහිපයකම ද පෙනී සිටියාය. ඊට අමතරව, ඇයට ප්‍රථම උපාධියක් නොතිබුණද, ඇය ඉටුකල කාර්ය සඳහා ඇයට 1965 දී කේම්බ්‍රිජ් විශ්ව විද්‍යාලයෙන් ආචාර්ය උපාධියක් පිරි නැමුනි.

ඇගේ ක්‍රියාකාරකම් ඉක්මනින්ම පර්යේෂණයේ සිට වනජීවී සංරක්ෂණය සහ පාරිසරික සංරක්ෂණය දක්වා ව්‍යාප්ත විය. 1978 දී, ටැන්සානියාව ඇය සිය මුල් ක්ෂේත්‍ර කටයුතු සිදු කළ ගොම්බේ ස්ට්රීම් චිම්පන්සි රක්ෂිතය ජාතික වනෝද්‍යානයක් ලෙස නම් කිරීමෙන් ඇගේ කාර්යයට ගෞරව කළේය. 1992 දී ඇගේ ආයතනය ට්චිම්පොන්ගා චිම්පන්සි පුනරුත්ථාපන මධ්‍යස්ථානය ආරම්භ කළ අතර, එය මිනිසුන් විසින් මස් සඳහා දඩයම් කරන ලද හෝ සුරතල් සතුන් වෙළඳාම සඳහා පැහැර ගන්නා ලද සිය ගණනක් තුවාල ලැබූ සහ අනාථ වූ චිම්පන්සියන් රැකබලා ගෙන ඇත. ඇයගේ පුරෝගාමී පර්යේෂණ සඳහා පමණක් නොව, වනජීවී සහ වාසභූමි සංරක්ෂණය සඳහා ඇයගේ යෝධ යුද ප්‍රයත්නයන් සඳහාද ඇය ලෝක ප්‍රසිද්ධියට පත් විය.

ජේන් ගුඩෝල් ආයතනය ලොව පුරා විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ සහ සංරක්ෂණ ව්‍යාපෘති සඳහා අරමුදල් සපයන අතර, තරුණයින් සමඟ කටයුතු කරන රූට්ස් ඇන්ඩ් ෂූට්ස් (Roots & Shoots) වැඩසටහන ද ඊට ඇතුළත් වේ. ගුඩෝල් තරුණ කාන්තාවන් ගණනාවක් විද්‍යාඥයින් වීමට පෙළඹවනු ලැබූ අතර, කඳුකර ගෝරිල්ලන් පිළිබඳව වසර ගණනාවක් අධ්‍යයනය කළ ඩයන් ෆොසි ද (Dian Fossey) ඒ අතර වේ. ඇගේ මෙම ක්‍රියාකලාපය “මීදුම අතර ගෝරිල්ලන් ” (Gorillas in the Mist) චිත්‍රපටයේ ඇතුළත් ය.

ගුඩෝල් මානව හිමිකම් සහ දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳ උත්සුකයන් වෙනුවෙන් පෙනී සිටින්නෙකු බවට ද පත්විය.

ජේන් ගුඩෝල් යනු මිනිසුන්, තමන්වමද, ස්වභාවික ලෝකය සහ සත්ව රාජධානිය සමඟද ඔවුන්ගේ සම්බන්ධතාවය තේරුම් ගන්නා ආකාරය වෙනස් කළ අතිශයින් වැදගත් විද්‍යාත්මක චරිතයකි. ඩාවින්ගේ වඩාත්ම මතභේදාත්මක ප්‍රකාශය වූයේ මිනිසුන්ට සහ මහා වානරයන්ට පොදු මුතුන් මිත්තෙකු සිටියේ එතරමි ඈත කාලකට පෙර නොවන බවයි. මෙම සත්‍යය ෆොසිල වාර්තාවෙන් සනාථ වේ, නමුත් ගුඩෝල්ගේ කෘති එයට විශ්මයජනක සංයුක්තතාවයක් ලබා දුන්නේය. චිම්පන්සියන් මෙවලම් සාදන බවත් භාවිතා කරන බවත්, සහයෝගයෙන් දඩයම් කරන බවත්, කලක් මානවයන්ට අනන්‍ය යැයි සැලකූ සංකීර්ණ හැඟීම් සහ සමාජ ව්‍යුහයන් ප්‍රදර්ශනය කරන බවත් ඇය පෙන්වා දුන්නාය.

සැමවිටම අවතක්සේරු කළ ඇගේ කර්තව්‍යයන්හි ඇඟවුම්, යථා වශයෙන් නම්, මිනිසා මැවුම්කාර-දෙවියන් වහන්සේගේ ප්‍රතිරූපයෙන් අනන්‍ය ලෙස නිර්මාණය කර ඇති බවට පවසන සියලු ආකාරයේ ආගමික ලබ්ධින්ට එරෙහි පහර දීමකි. ඇත්ත වශයෙන්ම, මිනිසා මහා වානර පවුලේ සාමාජිකයෙකු වන නිසා මිනිසාට අනන්‍ය ගති ලක්ෂණ බොහොමයක් මහා වානරයන් සමඟ බෙදා ගනී. ගුඩෝල් නොපැහැදි ලෙස සර්වේශ්වර වාදී (pantheist) ආගමික විශ්වාසයන් ඇදැහීය යන්න ඇගේ කෘතියේ ගැඹුරු භෞතිකවාදී අන්තර්ගතයට කිසිසේත්ම හානි නොකරයි. ඇය කෙතරම් ශ්‍රේෂ්ඨ විද්‍යාඥවරියක් වුවද, ගුඩොල් මිනිසුන්ට සහ ඇය අධ්‍යයනය කළ සතුන්ට අනුකම්පාව සහ මනුෂ්‍යත්වය සඳහා ප්‍රකට විය.

වැඩිදුර කියවන්න:

My Life Among Wild Chimpanzees

Jane Goodall’s legacy: three ways she changed science

From tool use to warfare — here are 5 ways Jane Goodall revolutionized our knowledge of chimpanzees

චිම්පන්සීන් සහ අප පිළිබඳ අපගේ අවබෝධයේ විප්ලවීය වෙනසක් කළ වානර විද්‍යාඥ ජේන් ගුඩෝල්, වයස අවුරුදු 91 දී මිය යයි Read More »

Former Kenyan prime minister Raila Odinga dies aged 80

english, history, lead article, News, Obituary, politics / October 18, 2025

By Kipchumba Ochieng.

This article was originally published in the World Socialist Web Site on 16 October 2025.

Few figures have done more to derail and contain the revolutionary strivings of Kenya’s oppressed masses than Raila Odinga. His death on Wednesday ends the long political career of a man who, for more than four decades, served as a central pillar of capitalist rule and imperialist domination in Kenya. Whether as opposition leader, cabinet minister, or prime minister, Odinga played the role of political fixer, channelling mass protests against inequality, corruption, and repression into the dead end of constitutional reform and imperialist-backed “national unity” coalitions.

Born in 1945 in Maseno, western Kenya, Odinga was the son of Jaramogi Oginga Odinga, Kenya’s first vice president after independence and a co-founder of the Kenya African National Union (KANU) alongside Jomo Kenyatta, the country’s first president. KANU struck a deal with British imperialism and ruled a de facto one-party state for over three decades.

In the early years after political independence, Jaramogi Odinga emerged as the leading figure of KANU’s left wing. Amid mass support for socialism among workers and the rural masses, Odinga sought to secure a base, advancing a programme of state-driven capitalist economic development within the national boundaries imposed by colonialism, the seizure of European settler farms without compensation and the rapid Africanisation of the civil service and public-sector jobs, as he explained in his book Not Yet Uhuru [Not Yet Freedom] (1967). These were measures to be carried out by a capitalist government leveraging close ties with the counterrevolutionary Soviet bureaucracy, not by the working class in alliance with the rural masses.

Kenyatta crushed this opposition, banning Odinga’s attempts to launch a new party, the Kenya People’s Union (KPU), and placing Odinga under house arrest.

In the decades after independence, Kenya’s new elite enriched itself through vast land grabs financed by Western loans, buying up former settler estates at the expense of the rural poor while looting state resources and deepening military and economic ties with British and American imperialism that continue to this day. As with other post-colonial African independence governments, Kenya’s experience exposed the organic incapacity of Africa’s bourgeois nationalists to realise the aspirations of the African masses for freedom from foreign domination, democracy, and social justice.

Raila Odinga’s political ascent was built on his father’s legacy as the nominal left opposition to Kenyatta and his successor Daniel arap Moi. Educated in Stalinist East Germany as a mechanical engineer, he returned to a Kenya that his father had helped build to join the ranks of the new ruling class, expanding the family’s business empire in energy, construction, and media. By the time of his death, his fortune was estimated at between $1.2 and $3.3 billion, placing him among the richest 0.1 percent of Kenyans—an oligarchic layer of roughly 8,300 individuals who, according to Oxfam, own more wealth than the bottom 99.9 percent combined. This obscene inequality epitomises the class gulf between Odinga and the millions he claimed to represent.

Odinga under Moi and Kibaki

Odinga’s political career began in the 1980s after his arrest following the failed 1982 coup attempt against Moi’s regime. He spent nearly eight years in detention, during which he was beaten, denied medical care, and subjected to psychological torture that left him with lasting speech difficulties. Upon his release, he re-emerged in the 1990s as a leading figure in the bourgeois opposition to Moi’s dictatorship, the “Second Liberation” movement. Alongside Kenneth Matiba and Charles Rubia, Odinga campaigned for the restoration of multi-party democracy, channelling growing popular anger against the regime into a struggle for limited constitutional reforms within the framework of capitalism.

Odinga’s role as leader of the opposition was boosted by what passed as the leading underground left-wing opposition to the regime, the Maoist Mwakenya. With its two-stage theory of first reinstalling capitalist democracy, postponing indefinitely the struggle for socialism, it helped funnel opposition into Odinga’s camp. It called for “all progressive democratic and patriotic political organisations, workers trade unions, peasant cooperatives, professional bodies, religious organizations, student societies, the business community, welfare and other nongovernmental interest groups to unite in a single force of action to pressure Moi to resign.” Many of its members, including future Chief Justice Willy Mutunga, became key Odinga allies.

Facing mounting unrest and pressure from Washington, long his backer but now fearful of a genuine popular uprising, Moi was forced to repeal the constitutional ban on opposition parties, paving the way for Kenya’s first multi-party elections in 1992.

By the late 1990s, Odinga had reconciled with the regime and merged his National Development Party (NDP) with Moi’s deeply unpopular KANU after contesting the 1997 elections. He went on to serve as Moi’s Minister of Energy, marking his entry into the state apparatus.

In 2002, as social opposition to Moi intensified, Odinga left Moi’s government and joined a coalition of anti-Moi bourgeois parties led by Mwai Kibaki, Moi’s former minister of finance. With Kibaki ill during the campaign, Odinga effectively led the election effort that ended Moi’s 24-year rule. However, after the victory, Kibaki sidelined him, denying Odinga and his allies the senior positions they had been promised. Given the post of Minister for Roads, Odinga soon fell out with Kibaki, whose government, like Moi’s before it, unleashed brutal police violence—including the extrajudicial killing of an estimated 8,000 mostly young men.

Out of power, Odinga continued as the main opposition figurehead, while making it clear he was virulently opposed to socialism. In his autobiography, The Flame of Freedom (2013), he recounted how, ahead of the 2007 elections:

Because of my father’s and my longstanding support for equitable distribution of national resources, I had often been accused of being left-wing anti-capitalist (the latter a strange misconception about a man who, like his father before him, had long been involved in private enterprise). It was said that, as president, I would reverse some privatisations and make radical changes to the Kenyan stock market. The latter probably also had a connection with the charge I had made that the extensive profits from illegal drug-dealing had been ploughed into the national bourse [stock market]. In mid-October, I visited the Nairobi Stock Exchange to offer assurances of my support for its continued activities.

The “Grand Coalition” with Kibaki and alliance with Kenyatta

The 2007 elections marked the peak of Odinga’s political influence and the most violent crisis of Kenya’s post-independence history. Running as the main opposition candidate against incumbent Kibaki, Odinga appeared poised for victory until widespread electoral fraud secured Kibaki a self-declared win. Odinga called for mass demonstrations, and his supporters, largely drawn from Kenya’s working-class and impoverished layers in the slums and rural areas, poured into the streets.

The regime responded with brutal repression. Ethnic violence, stoked by both ruling factions, engulfed the country, leaving more than 1,300 people dead and over 650,000 displaced. William Ruto, now Kenya’s president but then an ally of Odinga, played a criminal role in fomenting ethnic clashes for which he was later indicted by the International Criminal Court.

Odinga, fearing that the mass opposition might break out of his control and advised by Washington, entered into a US-brokered power-sharing agreement with Kibaki in 2008, becoming prime minister in a “Grand Coalition” government. The imperialist powers hailed the deal as a model of “stability.” It was designed to preserve Kenya’s role as a key regional base for Western military and financial interests.

During his five years as prime minister (2008–2013), Odinga demonstrated his loyalty to imperialism. His government backed US-led military interventions in Somalia under the banner of the “war on terror,” and supported France’s 2011 invasion of Ivory Coast. Domestically, his administration helped push through the 2010 Constitution, drafted under US and British guidance, as a mechanism to contain mass anger and restore confidence in the capitalist order after the post-election bloodshed of 2007.

In 2013, Odinga lost to Uhuru Kenyatta, son of the country’s first president. As disillusionment with the political establishment deepened, Odinga’s role as a “progressive” alternative was shown to be a fraud. When the 2017 elections were again marred by corruption and saw the killing of over 100 protesters, he briefly postured as leading a “people’s resistance movement.” But in early 2018, he abruptly reconciled with Kenyatta in the so-called “Handshake,” presenting the pact as a step toward “national unity.”

By the time of the 2022 election, Odinga had openly transformed into capitalist political fixer par excellence. Backed by Kenyatta, Kenya’s richest man whose family owns a multi-billion-dollar business empire, he faced Ruto, a former ally who exploited popular anger with a populist “bottom-up” campaign and by presenting himself as an outsider—despite being the sitting deputy president. Ruto’s slim victory reflected widespread hostility to Kenya’s political dynasties, including Odinga.

Once elected, Ruto violently turned against the working class, as the economic crisis facing the country deepened, particularly soaring costs of living intensified by the NATO-Russia war in Ukraine and the COVID-19 pandemic. In 2023, Ruto imposed the first round of an IMF austerity programme, sparking mass protests. Odinga once again sought to channel mass discontent. He called intermittent protests against the austerity-driven Finance Bill 2023, only to suspend them when they began to merge with broader strikes by teachers, doctors, and civil servants. Dozens of his supporters were gunned down.

Odinga and Ruto versus the Kenyan working class and youth

Just when Odinga believed he had successfully contained social unrest, the Gen-Z uprising of mid-2024 erupted against the entire Kenyan political establishment. What began as protests against President Ruto’s IMF-dictated Finance Bill 2024—imposing sweeping taxes on fuel, bread, cooking oil, and digital services—quickly developed into a nationwide rebellion against the whole post-independence capitalist order. Unlike previous mobilisations, this movement arose entirely outside Odinga’s control. On June 25, protesters stormed parliament, and in the brutal crackdown that followed more than 60 people were killed, thousands arrested, and dozens abducted.

While he publicly voiced sympathy for the protests, Odinga was privately negotiating with Ruto on how to defuse them. Soon after, he integrated his Orange Democratic Movement into Ruto’s administration to form the current “broad-based” government, providing a political cover for the regime to push ahead with its IMF austerity agenda and consolidate a police-state dictatorship. Odinga then moved to co-opt self-styled Gen Z “leaders” into the regime’s orbit.

The result was a de facto parliamentary dictatorship, lacking even a nominal opposition. It soon escalated bloody repression. Last July, as hundreds of thousands took to the streets, security forces killed 57 demonstrators and injured more than 600 in one of the worst massacres perpetrated by the Kenyan ruling class in decades.

Nothing could better expose the rottenness of Odinga than his death being used by the current Ruto regime to impose austerity and police-state measures. Barely had the ink dried on Odinga’s death certificate, with the media providing wall-to-wall obituaries hailing his democratic credentials, than Ruto decided to sign into law eight deeply authoritarian and anti-working-class bills.

These include the Privatisation Bill 2025, which allows the government to sell off state-owned enterprises without parliamentary approval; the Computer Misuse and Cybercrimes (Amendment) Bill 2024, granting sweeping powers to police and intelligence agencies to monitor, censor, and shut down online platforms; and the National Police Service Commission (Amendment) Bill 2024, further expanding executive control over the security apparatus.

Other laws include the National Land Commission (Amendment) and Land (Amendment) Bills, centralizing decision-making authority in Nairobi, weakening local land protections to allow more land looting by Ruto’s entourage, while the Air Passenger Service Charge (Amendment) and Virtual Asset Service Providers Bill impose new levies.

In one of his final interviews with the Sunday Nation, Odinga drew a parallel between Kenya’s youth revolt and the Egyptian Revolution of 2011, which toppled Hosni Mubarak. He recalled being “the last international leader hosted by Mubarak” before the dictator’s fall, remarking that even regimes that seem strong can collapse within weeks. Odinga’s message was a warning to the ruling elite that uncontained popular uprisings threaten the entire capitalist order.

The real lesson of Egypt, and of Kenya today, is that bourgeois “opposition” figures like Odinga, posing as champions of democracy, play the decisive role in strangling revolutionary movements and paving the way for renewed repression, austerity, and military rule. Odinga died at 80 in a private hospital for the wealthy in Koothattukulam, India, where he had been flown for specialist treatment. Like the rest of Kenya’s ruling elite, he sought medical care abroad while the country’s public health system, ravaged by decades of corruption, privatisation, and IMF-imposed austerity, lies in ruins.

Odinga’s death comes amid a new wave of social upheaval across the world, from Peru, Nepal, and Bangladesh to Madagascar, Morocco, Mozambique, and Angola, driven by soaring prices, mass unemployment, IMF austerity and opposition to war and genocide. These movements express the mounting anger of workers and youth against unbearable social inequality and imperialist oppression.

Victory depends on rejecting the various representatives of a pro-capitalist opposition, which, like Odinga, fear the independent movement of the masses far more than dictatorship. The defence of democratic and social rights poses before Kenyan workers and youth the task of building a revolutionary Marxist party, a section of the International Committee of the Fourth International (ICFI), dedicated to the perspective of Permanent Revolution—the unification of the struggles of workers and the oppressed across Africa and the world for the establishment of a United Socialist States of Africa.

Former Kenyan prime minister Raila Odinga dies aged 80 Read More »

මියේ: භූමියේ ජීවිතය – ග්‍රාමීය සංක්‍රාන්තියේ රැඩිකල් නිරූපණයක්

art & culture, art and culture, history / October 18, 2025

පෝල් මිචෙල් විසිනි.

මෙහි පලවන්නේ ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවියේ (ලෝසවෙඅ) 2025 ඔක්තෝම්බර් 12 දින “Millet: Life on the Land—A radical depiction of rural transition” යන හිසින් පලවූ පෝල් මිචෙල් විසිනි විසින් ලියන ලද ලිපියේ සිංහල පරිවර්තනය යි.

ලන්ඩනයේ ජාතික ගැලරියේ [ඔක්තෝම්බර් 19 දක්වා පැවැත්වෙන] “මියේ: භූමියේ ජීවිතය” සිතුවම් ප්‍රදර්ශනය ප්‍රංශ කලාකරු ෂෝන් ෆ්රන්ස්වා මියේ [Jean-François Millet (1814–1875)] ගේ අභාවයෙන් 150 වන සංවත්සරය සනිටුහන් කරයි. එය පරිමාණයෙන් චාම් නමුත් අනුනාදයෙන් පොහොසත් වන අතර, වසර පනහකට ආසන්න කාලයක් තුළ මියේ ගේ කෘති සඳහා කැපවූ එක්සත් රාජධානියේ පැවැත්වෙන පළමු ප්‍රදර්ශනය වෙයි. එය, දහනව වන සියවසේ මැද භාගයේ ප්‍රංශයේ කෘෂිකාර්මික ජීවිතය ආලෝකවත් කරන ඔහුගේ විශිෂ්ට සිතුවම් සහ චිත්‍ර ( paintings and drawings ) පහළොවක එකතුවකි.

මියේගේ කලාව අතුරුදහන් වෙමින් පවතින ගොවි ජනතාවක් සහ ධනවාදය විසින් දුප්පත් කර නිමක් නැති කොඳු නාරටි කඩා දමන ශ්‍රම වැගිරීමේ චක්‍රයකට ඇද දමා ඇති අලුතින් මතුවන ග්‍රාමීය ඉඩම් නොමැති කම්කරුවන්ගේ පන්තියක් ග්‍රහණය කර ගනී. ඔහු කෘෂිකාර්මික ශ්‍රමය පූජනීය තත්වයක ආසන්නයට ඔසවා තැබූ අතර, ලී ඉරන්නනන් සහ දැව එකතු කරන්නන්, එඬේරුන් සහ කිරි සේවිකාවන්–දිගු කලක් තිස්සේ නොසලකා හරින ලද, සංවේගාතිශය භාවයට (sentimentalised) ලක් කළ, කලාව තුල සමච්චලයට ලක් කරන ලද චරිත–ගෞරවනීය බවට හා අනුස්මරණීය බවට පත් කළේය.

නෝමන්ඩි හි ගොවි පවුලක උපත ලැබූ මියේ, ප්‍රාදේශීය අප්‍රසිද්ධියේ සිට පැරිසියානු කලා ලෝකයට යන ගමන, කලාත්මක උපදේශකයින් පරම්පරාවක් විසින් හැඩගස්වන ලදී. 1849 දී, දේශපාලන කැලඹීම් මධ්‍යයේ, ඔහු අගනුවරින් සැතපුම් පනහක් දුරින් පිහිටි ග්‍රාමීය ගම්මානයක් වන බාබිසන් (Barbizon) වෙත පිටත්ව ගොස්, තියඩෝර් රූසෝ (Théodore Rousseau) සහ ෂොන්-බැටීස්ට්-කමී කොරො (Jean-Baptiste-Camille Corot.) ඇතුළත් කලාකරුවන්ගේ ජනපදයකට සම්බන්ධ විය.

බාර්බිසන් ගුරුකුලය ශාස්ත්‍රීය සම්භාව්‍යවාදයෙන් තීරණාත්මක බිඳීමක් සනිටුහන් කළ අතර, සොබාදහමෙන් සෘජු නිරීක්ෂණ (en plein air) උකහා ගැනීමේ පුරෝගාමී වෙමින් ග්‍රාමීය ජීවිතයේ සුන්දරත්වය සහ දුෂ්කරතා යන දෙකම කෙරෙහි අවධානය යොමු කළේය. ග්‍රාමීය ශ්‍රමය සෞන්දර්යාත්මකව හා සමාජීය වශයෙන් පහත් යැයි සැලකුණු හා ඉතිහාස සිතුවම්, මිථ්‍යා විෂයයන් සහ ප්‍රභූ ආලේඛ්‍ය චිත්‍ර (portraiture) කලාව ආධිපත්‍යය දරන යුගයක මෙය රැඩිකල් හැරීමකි.

“කලාවට එහි සැබෑ බලය ලබා දෙන්නේ උත්කෘෂ්ට හැඟීමෙන් යුතුව සාමාන්‍ය දෙය පිලිඹඳ කටයුතු කිරීම මගිනි” යන මියේගේ ප්‍රකාශය ඔහුගේ ආචාර විධිය සංක්ෂිප්ත කරයි. ස්වභාවධර්මයේ භීෂණය හෝ විභූතිය තුළ උත්කෘෂ්ටභාවය සෙවූ ටර්නර් සහ ෆ්‍රෙඩ්රික් වැනි රොමෑන්තික පූර්වගාමීන් මෙන් නොව, මියේ එය සාමාන්‍ය සහ නොසලකා හරින ලද දේ තුළ සොයා ගත්තේය. ඔහු සංවේගාතිශය භාවයට (sentimentality) විරුද්ධ වූ අතර, මෙසේ අවධාරනය කළේය: “මට අවශ්‍ය සියල්ල දැඩි ලෙස සහ සම්පූර්ණයෙන්ම ඉදිරිපත් කිරීමට අවශ්‍යයි, මන්ද දුර්වල ලෙස පවසන දේ කිසිසේත් නොකියා සිටීම හොඳය.”

ශිල්පක්‍රමය, තේමාව සහ සමාජ සම්බන්ධතාවය පිළිබඳ බාබිසන් පාසලේ නවෝත්පාදනයන්, යථාර්ථවාදය (realism) සහ ධාරණාවාදය (Impressionism) සඳහා අඩිතාලම දැමූ අතර, යුරෝපය පුරා සහ ඉන් ඔබ්බට කලාකරුවන්ට ආස්වාදයක් ලබා දුන්නේය.

ප්‍රදර්ශනය ආරම්භ වන්නේ The Sower (වපුරන්නා) (1847-48) සමඟිනි; එහිදී හුදකලා ගොවියෙකු අඳුරු කෙතක් හරහා පා තබමින් ගමන් කරයි, බීජ විසුරුවා හැරීම සඳහා අත විදා හරිමින් ඔහු, සීතල අහසකට එරෙහිව ඡායා දර්ශනයට (silhouette) ලක් කර ඇත. පොලවේ පැහැයන්ගෙන් සහ නිල් වර්ණයෙන් ඉදිරිපත් කරන ලද මෙම රූපය පැරිස් කලා සංස්ථාපිතය විසින් රළු, තර්ජනාත්මක සහ සමාජවාදී ලෙස හෙළා දකින ලදී.

මියේ ප්‍රතිචාර දැක්වූයේ මෙසේය: “මම කිසිදා ප්‍රචාරණ අරමුණින් එක සිතුවමක්වත් පින්තාරු කර නැත්තෙමි.” එහෙත් ඇමරිකානු කවිවර වෝල්ට් විට්මන් මියේගේ කෘතිය තුළ ඔහුගේම දැක්මට දෘශ්‍ය සාදෘශ්‍යයක් දුටු අතර, එහි ඇති “උත්කෘෂ්ට අඳුරු බව සහ ප්‍රාකෘත සිර කළ කෝපය” නිර්මාණශීලී කලාකරුවා–එනම්, සමාජ වෙනසක් සඳහා ඇති ශක්‍යතාවය සහ බීජ යන දෙකම වපුරන තැනැත්තා–සඳහා නව මූලාකෘතියක් පෙරටු කරන බවට ප්‍රශංසා කළේය.

The Winnower (පොළන්නා) (1847–48) හි නිරූපණය කර ඇත්තේ වැරහැලි එතූ කලිසම් සහ පිදුරු පිරවූ සපත්තු පැළඳ සිටින තනි මිනිසෙකු, තිරිඟු බීජ රන් වලාකුළක් මුදා හැරීම සඳහා පුළුල් කූඩයක් සොලවන ආකාරයයි. Wood Choppers (දර කපන්නෝ) (1850) හි, මියේ මිනිසුන් දෙදෙනෙකු නිරූපණය කිරීමට කළු හුණු භාවිතා කරයි: එක් අයෙක් කෝටු මිටියක් බඳිද්දී, අනෙකා ලී කපන අතර, දුරස්ථ අයෙක් ගොඩවල් සාදයි. මෙම දර්ශන දර එකතු කිරීමේ නීත්‍යානුකූලව අවදානම් සහගත ශ්‍රමය හෙළි කරයි–එය, ප්‍රංශයේ නව වනාන්තර නීති යටතේ අපරාධකාරී කර පැවති අතර එය සාමූහික අයිතිවාසිකම් වලට ඉහළින් පුද්ගලික දේපළ සහ රාජ්‍ය පාලනය සඳහා වරප්‍රසාද ලබා දුන්නේය.

A Milkmaid (1853) [ඡායාරූපය: හෙන්රි බාබර් භාරය, බාබර් ලලිත කලා ආයතනය, බර්මින්හැම් විශ්ව විද්‍යාලය]

වැඩකර මහන්සිවී විවේක ගන්නා කාන්තාවන් දෙදෙනෙකු දක්වන The Faggot Gatherers (දර එකතු කරන්නෝ) (1850–55) හි මියේ මෙම තේමාවට නැවත පිවිසේ. ඇගේ තරුණ සහකාරිය සමග සංසන්දනය කරමින් වැඩිමහල් ස්ත්‍රියගේ ගැට ගැහුනු රළු අත් සහ වියැකී ගිය මුහුණ මත ආලෝකය පතිත වේ. තාරුණ්‍යයේ අස්ථිර ස්වභාවය, වෙහෙසට පත් ගැහැණු ළමයෙක් පාත්තයින් රෑනක් මධ්‍යයේ ඇගේ සැරයටිය මත හේත්තු වී සිටින The Goose Girl at Gruchy (1854–56) සිතුවමේ ද, සඳ එළිය සුදු පැහැයෙන් රූපය පුරවා, පාරලෞකික, ආගමික රශ්මි මණ්ඩලයකට ආසන්න ස්වභාවයක් ඇයට ලබා දෙන A Milkmaid (කිරි කාරී) (1853) සිතුවමෙහි හි ද, පුනරාවර්තනය වේ.

The Wood Sawyers (ලී ඉරන්නෝ) (1850–52) මියේගේ ස්වභාවවාදය (naturalism) සහ රූපමය සංයුතිය නිදර්ශනය කරයි. පිටුපසින් බැලූ විට පෙනන පරිදි, හැඩි දැඩි ඇඟ පත ඇති කම්කරුවෝ දෙදෙනෙක් දැවැන්ත ගස් කඳක් කපන අතරතුර දිගු කියතක් සමඟ පොරබදති. රතු පැහැයෙන් සැරසුණු තුන්වන තැනැත්තෙක් පොරවක් හසුරුවයි. දැව ඉරීම පහත් තරාතිරමේ කාර්යයක් වුවද, සිතුවමේ වර්ණ එලකය–නිල්, සුදු සහ රතු–ප්‍රංශ ත්‍රිවර්ණ ධජය සහ එහි විප්ලවීය පොරොන්දුව වන නිදහස, සමානාත්මතාවය සහ සහෝදරත්වය අවදි කරයි.

ප්‍රදර්ශනයේ කේන්ද්‍රීය අංගය වන L’Angélus (1857–59), අර්තාපල් අස්වැන්න නෙළන ගොවීන් දෙදෙනෙකු, පල්ලියේ සීනුවේ හඬට සවස් යාමයේ යාච්ඤා කරන ආකාරය නිරූපණය කරයි. ග්‍රාමීය ප්‍රංශයේ දිනකට තුන් වරක් කියවන මෙම කතෝලික යාඥාවට තම ආච්චි තමා සහ ඔහුගේ සහෝදර සහෝදරියන් එක් කර ගන්නා ආකාරය මියේ සිහිපත් කළේය. දර්ශනය සංකේතාත්මක විස්තර වලින් පොහොසත් ය: හිරු බැස ගොස්ය, එහෙත් තවමත් කම්කරුවන්ගේ නැමුණු හිස්, පිදුරු මිටි සහ වක්‍ර වූ මිට දිග මුල්ලුව රන්වන් ආලෝකයෙන් නහවයි.

මියේගේ ජීවිතයේ අවසානයට ආසන්නව පින්තාරු කරන ලද අවසාන කෘතිය වන Winter: The Faggot Gatherers (1868–75) සිතුවම ශෝකාකූල හැගිම් සිත තුල රාව නංවන නිම නොකළ කැන්වසයකි. දරවලින් බර වූ කාන්තාවන් තිදෙනෙක්, දැඩි ශීශීර භූ දර්ශනයක් හරහා අස්ථායී ලෙස පිය නගති–මෙය, ආන්තික වෙහෙසට පත්වීම හා විඳදරාගැනීම පිලිබඳ දෙස් දීමකි.

එහෙත් මෙම කෘතිවල ප්‍රබලත්වය තිබියදීත්, ප්‍රදර්ශනයේ භාරකරුවෝ මියේගේ රැඩිකල් දැක්ම සඳහා ඉතා සුළු ඓතිහාසික සන්දර්භයක් පමණක් ඉදිරිපත් කරති. ඔහුගේ කලාත්මක ජයග්‍රහණ ඔහුගේ ගොවි සම්භවය සහ ඔහුගේ වාසනාවට ලැබුනු උපදේශකත්වයට ආරෝපණය කර ඇති අතර, 1849 දී ඔහු පැරිසියෙන් පිටවීම “ව්‍යාකූලක් තත්ත්වයට” ප්‍රතිචාරයක් ලෙස අවිශද ලෙස පැහැදිලි කර ඇත.

නමුත් ඩේවිඩ් නෝර්ත් 2011 දී ඔහුගේ “1848 විප්ලවයන් සහ මාක්ස්වාදී මූලෝපායේ ඓතිහාසික පදනම්” යන දේශනයේදී සඳහන් කළ පරිදි, “යුරෝපය දේශපාලන පිපිරීමක අද්දර සිටියේය… ධනවාදය, වැඩ කරන ජනගහනයේ පුළුල් කොටස් කෙරෙහි විනාශකාරී බලපෑමක් ඇති කළ ප්‍රධාන ආර්ථික අර්බුදයක වෙලී සිටියේය. 1846-47 වසර, දහනව වන සියවසේ පෙර කිසිදු කාල පරිච්ඡේදයකට වඩා විශාල පරිමාණයකින් මානව දුක් වේදනා අත්විඳියේය. පුළුල් සාගතයක් ඇති කළ බෝග වගා අසාර්ථකත්වයකින් ආර්ථික අර්බුදය තවත් උග්‍ර විය. විරැකියා අනුපාතය අහස උසට නැගුනි.”

1848 දී, “පුරවැසි රජු” ලුවී-පිලිප්ගේ දූෂිත පාලනය, මියේ කෙටි කලක් සහභාගී වූ මහජන නැගිටීමකින් පෙරලා දමන ලදී. කැරැල්ල, කොන්සර්වේටිව් ධනේශ්වර තාවකාලික රජය විසින් තලා දැමුනි.

1847 දී කොමියුනිස්ට් ප්‍රකාශනය (The Communist Manifesto) සහ 1850 දී ප්‍රංශයේ පන්ති අරගල (The Class Struggles in France) ප්‍රකාශයට පත් කළ කාල් මාක්ස්ට, පැරිසියානු කම්කරු පන්තිය මර්දනය කිරීම ලෝක-ඓතිහාසික සිදුවීමක් විය. එය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සහ නිදහස පිළිබඳ සටන් පාඨ පිටුපස ඇති පන්ති ගැටුමේ කුරිරු යථාර්ථය හෙළි කළේය. මාක්ස් ලියූ පරිදි, ධනේශ්වර ජනරජය එහි “කැළැල් සහිත, සමහන් කළ නොහැකි, පරාජය කළ නොහැකි සතුරා” වන කම්කරු පන්තියට එරෙහිව මුහුණ දීම සඳහා “වහාම ධනේශ්වර ත්‍රස්තවාදය බවට හැරවීමට” නියමිතව තිබුණි.

මියේගේ කෘති රසාස්වාදනයේදී මෙම සිදුවීම් බැහැර කිරීම යනු ඔහුගේ කලාවේ සැබෑ වැදගත්කම අවතක්සේරු කිරීමයි: ඔහුගේ කලාව, ප්‍රතිවිරෝධතාව, අරගලය සහ පරිවර්තනය මගින් සලකුණු වූ යුගයක පරිපූර්ණ ආවර්ජනයකි.

අද දින, මියේ සහ බාබිසන් පාසලේ කෘති ඓතිහාසික ලේඛන ලෙස පමණක් නොව, මනුෂ්‍යත්වය, සොබාදහම සහ වඩාත් සාධාරණ සමාජයක් පරිකල්පනය කිරීමේදී කලාකරුවාගේ භූමිකාව පිළිබඳ දූරදර්ශී භාවනාවන් ලෙසද නොනැසී පවතී.

මියේ: භූමියේ ජීවිතය – ග්‍රාමීය සංක්‍රාන්තියේ රැඩිකල් නිරූපණයක් Read More »

Author name: thesocialist

Odinga under Moi and Kibaki

The “Grand Coalition” with Kibaki and alliance with Kenyatta

Odinga and Ruto versus the Kenyan working class and youth